نگاهی به بازار کار و درآمد رشته‌های پزشکی
کارواشتغال به نقل از میزان از روزنامه همشهری : افزایش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی کنکور ۱۴۰۰ سراسری باوجود موافقت‌ها و مخالفت‌های بسیار اتفاق افتاد. افزایش تقاضا برای رشته‌های پزشکی و شاخه‌های مرتبط به آن در کنار کاهش تقاضا برای دیگر رشته‌های دانشگاهی باعث شد ظرفیت پذیرش چند رشته پرطرفدار از رشته‌های گروه پزشکی ازجمله پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور افزایش پیدا کند. به این ترتیب داوطلبان بیشتری فرصت تحصیل در این رشته‌ها را در اختیار خواهند داشت، آن‌هم در جامعه‌ای که علاقه وافر خانواده‌های آن به پزشک‌شدن فرزندانشان بر کسی پوشیده نیست.
همزمان با کاهش ظرفیت چندین رشته مختلف، در حدود ۱۴ درصد از ظرفیت ۵۹ هزار و ۳۳۶ نفری پذیرش گروه علوم تجربی به سه‌رشته پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی اختصاص یافته است که سهم هر دانشگاه از این افزایش پذیرش متفاوت است. اما بیشترین میزان افزایش ظرفیت در این رشته‌ها در دو دانشگاه علوم پزشکی کاشان و ایلام رخ داده است و بالاترین ظرفیت پذیرش هم به دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با ۲۴۰ نفر تعلق دارد.
آمار تحصیل در علوم‌پزشکی در ایران
روند افزایشی ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های علوم‌پزشکی چند سالی است که در آمار‌های رشته‌های پزشکی کشور مشاهده می‌شود. در سال ۹۸ معاونت وزارت بهداشت از افزایش ۴۰ درصدی ورودی رشته پزشکی، ۳۰ درصدی رشته دندانپزشکی و ۲۹ درصدی رشته داروسازی خبر داده بود. همچنین ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته پزشکی در سال ۹۹ حدود ۵ هزار و ۸۶۱ نفر، دندانپزشکی هزار و ۳۷۳ نفر و داروسازی هزار و ۱۵۸ نفر بوده است که این آمار در سال ۱۴۰۰ در رشته پزشکی به حدود ۶ هزار و ۸۵۸ نفر، در رشته دندانپزشکی به هزار و ۵۱۸ نفر و در رشته داروسازی به هزار و ۳۲۷ نفر رسیده است.
در مجموع ظرفیت اصلی سه‌رشته پرطرفدار در سال ۱۴۰۰ به ۹ هزار و ۷۴۸ نفر رسیده که به نسبت ظرفیت سال گذشته افزایشی هزار و ۳۲۹ نفری داشته است. به‌گفته معاونت وزارت بهداشت در سال ۹۸ آمار دانشجویان مشغول به‌تحصیل در مقاطع مختلف و رشته‌های متنوع علوم‌پزشکی در کشور حدود ۲۰۰ هزار نفر بوده است. در همین سال قائم‌مقاوم معاون آموزشی وزارت بهداشت اعلام کرده بود که تا سال ۱۴۰۵ جمعیت پزشکان کشور به بیش از ۲۰۰ هزار نفر و جمعیت دندانپزشکان به ۴۴ هزار نفر خواهد رسید. با این همه رئیس سازمان نظام‌پزشکی کشور در سال ۹۸ جمعیت کل پزشکان عمومی و متخصص کشور را ۱۳۹ هزار نفر و نسبت پزشک به جمعیت در جامعه را ۱.۷۴ به ازای هر هزار نفر اعلام کرده بود.
آمار دانشجویان در حال تحصیل رشته‌های پزشکی براساس اظهارات سال ۹۸ رئیس‌کل سازمان نظام پزشکی کشور، از بیش از ۲۲ هزار نفر در سال ۸۸ به بیش از ۴۸ هزار نفر در سال ۹۷ رسیده است. تعداد دانشجویان رشته پزشکی در این بازه زمانی رشدی ۱۲۰ درصدی داشته و به ۱۲ هزار و ۷۰۴ نفر رسیده است که با توجه به افزایش ظرفیت پذیرش طی سال‌های بعدی، این رقم اکنون چندین هزار نفر افزایش داشته است. تا سال ۹۷ مجموع دانشجویان پزشکی سراسر کشور ۵۵ هزار نفر، دانشجویان دندانپزشکی ۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر و داروسازی ۱۱ هزار نفر بوده است. درصورتی که تمامی ظرفیت پذیرش درنظرگرفته‌شده برای این رشته‌ها جذب دانشگاه‌ها شده باشند، با احتساب آمار‌های ظرفیت منتشرشده در سال‌های ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ در حال حاضر جمعیت دانشجویان رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی کشور از سال ۹۷ تا به امروز در مجموع بیش از ۲۶ هزار نفر افزایش داشته است.
بازار کار و درآمد رشته‌های پزشکی
بالابودن تقاضا برای تحصیل در سه‌رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی چندین دلیل اجتماعی و اقتصادی دارد. از گذشته تا به امروز خانواده‌های ایرانی برای مشاغل مرتبط با پزشکی سطح و شأن اجتماعی بالایی قائل شده‌اند و همین موضوع باعث شده تا همواره فرزندان خود را با تشویق یا با اجبار به سمت تحصیل در رشته‌های پزشکی هدایت کنند. اما شاید فراتر از سطح و شأن اجتماعی، بالابودن درآمد فارغ‌التحصیلان در این رشته‌ها و همزمان بالابودن نرخ اشتغال در رشته‌های گروه پزشکی است.
براساس داده‌های گزارش «بررسی عوامل مؤثر بر سنجش و پذیرش دانشجو در ایران» مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است، آخرین آمار رسمی از وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان پزشکی به سال ۹۲-۹۳ تعلق دارد و نشان می‌دهد نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان این رشته به نسبت دیگر رشته‌های دانشگاهی از کمترین میزان برخوردار است.
براساس این گزارش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی ۲۷.۷۳ درصد است. به بیانی دیگر کمتر از ۳۰ درصد از دانشجویان پزشکی پس از فارغ‌التحصیلی به دلایل مختلف با بیکاری مواجه شده و مابقی آن‌ها جذب بازار کار می‌شوند. این در حالی است که نرخ بیکاری دیگر رشته‌ها به‌ترتیب ۵۵.۳۱ برای رشته‌های هنر، ۵۱.۵۷ برای رشته‌های کشاورزی (شامل دامپزشکی)، ۴۸.۹۳ درصد برای رشته‌های فنی و مهندسی، ۴۸.۵۸ درصد برای رشته‌های علوم پایه و ۴۵.۶۹ درصد برای رشته‌های علوم انسانی اعلام شده است.
در ادامه همین گزارش براساس داده‌های غیررسمی میانگین درآمد یک پزشک در بیمارستان‌های خصوصی ۶۰ میلیون تومان برآورد شده و متوسط درآمد پزشکان شاغل در بیمارستان‌های دولتی در سال ۹۸ بین ۱۴ تا ۹۵ میلیون تخمین زده شده است. درحالی‌که پایه حقوق یک نیروی کار با مدرک دکتری تخصصی با سابقه بیمه در سازمان‌های دولتی در سال ۹۹ برای ۱۵۰ ساعت کار ماهانه حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان برآورد شده است. در این گزارش اطلاعات تفکیک‌شده‌ای از میانگین درآمد داروسازان یا دندانپزشکان وجود ندارد.
با این‌همه در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به این حقیقت اشاره شده است که شکاف درآمدی آشکار و غیرقابل‌انکاری که رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و فیزیوتراپی با سایر رشته‌های دانشگاهی دارند یکی از اصلی‌ترین عوامل گرایش بیش از اندازه داوطلبان به تحصیل در این رشته‌هاست. همچنین براساس گزارش حقوق و دستمزد سال ۹۹ شرکت جاب‌ویژن که داده‌های آن براساس نظرسنجی از ۴۱ هزار نفر در ۶۰ گروه شغلی مختلف به‌دست آمده است، درآمد ماهانه ۹۵ درصد شاغلان در رشته داروسازی در تهران در سطح کارشناس تا ۹ میلیون تومان و کمتر، در سطح کارشناس ارشد تا ۱۱ میلیون تومان و کمتر و در سطح مدیر تا ۱۶ میلیون تومان و کمتر حقوق دریافت می‌کنند. ۵ درصد باقیمانده حقوقی بالاتر از این مبالغ دارند. در شهر‌های بزرگ این رقم به ۶.۵ میلیون تومان برای کارشناس و ۱۴.۹ میلیون تومان برای کارشناس ارشد و مدیر می‌رسد. در این گزارش اطلاعاتی درباره متوسط درآمد دندانپزشکان و پزشکان وجود ندارد.
با این همه از آنجا که حرفه دندانپزشکی در سال‌های اخیر با ارائه خدمات خاص مرتبط با زیبایی پیوند خورده است، بالابودن درآمد دندانپزشکان و کلینیک‌های دندانپزشکی به‌واسطه افزوده‌شدن این خدمات به خدمات درمانی بر کسی پوشیده نیست. با این‌همه بالابودن درآمد درصدی از دندانپزشکان به معنی آن نیست که تمامی فارغ‌التحصیلان دندانپزشکی درآمد‌های بالا دارند.
بسیاری از آن‌ها چه در تهران و چه در شهر‌های بزرگ و کوچک دیگر، به‌دلیل بالابودن هزینه‌های راه‌اندازی مطب مجبور هستند سال‌ها و شاید برای همیشه در کلینیک‌های دندانپزشکی مشغول به‌کار شوند و نتوانند به‌صورت مستقل فعالیت خود را آغاز کنند.