اجرای ۷۰ درصدی سند آمایش آموزش عالی/توسعه آموزش‌های مهارتی
اجرای ۷۰ درصدی سند آمایش آموزش عالی که نزدیک به یک دهه مغفول مانده بود، گنجاندن آموزش‌های مهارتی در میان دروس دانشگاهی و تعریف بورس صنعت برای حفظ و نگهداشت نخبگان از مهم‌ترین دستاوردهای معاونت آموزشی وزارت علوم در سال ۱۴۰۲ است.
به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، موضوع آمایش آموزش عالی و ساماندهی به رشته‌ها و مراکز مختلف دانشگاهی و آموزشی از مدت‌ها قبل مطرح بود و سند آمایش آموزش عالی در جلسه ۷۶۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی مورخ ۱۳۹۴ در ۶ ماده با درنظر گرفتن شرایط دانشگاه‌ها، مواردی را برای اعمال تغییرات گسترده در این زمینه تعیین کرده است.
این سند از اوایل دهه ۹۰ در فهرست ماموریت‌های وزارت علوم قرار گرفت و از اواخر سال ۱۳۹۳ نگارش و طراحی این سند آمایش آموزش عالی آغاز شد. سند آمایش آموزش عالی با هدف نظام‌مندکردن دانشگاه‌های سراسر کشور در اسفند ۱۳۹۴ توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مصوب و سال بعد توسط رییس‌جمهور وقت به دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی ابلاغ شد اما اجرای آن تا حد زیادی مغفول مانده بود.
معاونت آموزشی وزارت علوم در اولین اقدام و از اولین روزها روند اجرای این سند را آغاز کرد و به گفته معاون آموزشی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری طی دو سال گذشته دولت سیزدهم، ۷۰ درصد سند آمایش آموزش عالی اجرا شده است و ۳۰ درصد بقیه در سال بعد اجرا می شود.
ماموریت گرایی، سنجش و پذیرش، بهره برداری از استعدادهای درخشان، تقویت رشته های علوم پایه و کشاورزی اقدامات دیگر این معاونت بوده است. همچنین در علوم انسانی و رشته های مرتبط با تمدن هم بررسی‌هایی انجام شده است تا وضعیت این رشته‌ها تعیین تکلیف شود.
بازنگری رشته‌ها و افزودن آموزش‌های مهارتی
اولویت دیگر وزارت علوم در این دوره آموزش و پژوهش هدفمند، مهارت‌محور و تاثیرگذار در پیشرفت کشور بود که برای این منظور نیز اقدامات مختلفی انجام شده است. یکی از این اقدامات توسعه آموزش‌های مهارتی با افزودن بین ۳ تا ۱۵ واحد درسی مهارتی در دروس دانشگاهی است که در معاونت آموزشی این وزارتخانه انجام شده است. برای اولین بار در کنار دروس تخصصی و علوم پایه، دروس مهارتی در برنامه‌ها قرار گرفته و در لایحه برنامه هفتم توسعه نیز آمده است. اختیار ویژه به دانشگاه ها برای برنامه‌ریزی ۴۰ واحد در قالب دروس مهارتی داده شده است.
این دروس مهارتی برای اولین بار در نظام آموزش عالی کشور در چهارچوب همان ۱۳۲ واحد کارشناسی تعریف شده و قرار نیست واحد یا نیمسالی به دانشجو اضافه شود و در همان زمان‌بندی ۸ نیمسال تحصیلی تمام می‌شود.
این واحدها در پنج نوع تعریف شده‌اند؛ کاربینی یک واحد و ۱۶ ساعت که هشت ساعت بازدید از محیط های کاری و هشت ساعت سمینارهای شغلی است. شکل دوم کارآموزی شامل ۲ واحد در ترم تابستان، شکل سوم کارورزی هشت واحد (یک ترم) به سه صورت کارورزی در صنایع، دوره‌های پودمانی با دانشگاه های علمی کاربردی یا فنی و حرفه ای و همکاری با شرکت های دانش بنیان. در نوع چهارم کارآفرینی شامل ۲ واحد است که مرتبط با رشته تحصیلی باشد و نوع آخر هم در این حوزه کارورزی است که شامل توسعه مهارت‌های نرم شغلی و در قالب ۲ واحد درسی خواهد بود.
همچنین از واحدهای غیرانتفاعی ۱۱۲ واحد پایش و ساماندهی شدند، این واحدها یا پذیرش دانشجو لغو یا کلا منحل شده‌اند.
بر همین اساس ۱۳۴ واحد پیام نور ساماندهی نیز طی دو سال گذشته ساماندهی شد تا در حوزه دانشگاهی بهره‌وری مناسب تری داشته باشد. این واحدها یا به مرکز رشد تبدیل می‌شوند یا در اختیار دانشگاه فرهنگیان یا دستگاه‌های دیگر قرار می‌گیرند و به طور کلی دانشجو نمی‌پذیرند. اساسنامه پیام نور که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است، باید بازنگری شود و بعد از آن دوباره به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد.
همچنین محتوای درسی دروس رشته‌های کارشناسی مختلفی بازنگری شده است. در این راستا بازنگری محتوای ۱۵۰۰ رشته تحصیلی در دستور کار قرار گرفت و ۸۳۳ رشته بازنگری شد و قرار است بازنگری محتوای دروس دوره کارشناسی تا پایان تابستان تمام شود.
برگزاری دوره‌های مهارت‌افزایی
معاونت آموزشی وزارت علوم همچنین برای اجرای سند آمایش آموزش عالی بازنگری محتوای ۱۵۰۰ رشته تحصیلی را در دستور کار قرار داده و بر این اساس طی دو سال گذشته ۸۳۳ رشته بازنگری شده است. بازنگری محتوای دروس دوره کارشناسی همه رشته ها نیز تا پایان تابستان جاری تمام می‌شود.
برگزاری کنگره ملی آموزش هدفمند، مهارتی و نیازمحور نیز در همین راستا تیرماه گذشته به همت موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی صورت گرفت تا روسای دانشگاه‌ها دغدغه‌ها و مسائل خود را پیرامون افزودن واحدهای مهارتی به واحدهای اصلی دانشگاهی مطرح کرده و برای مشکلات راه‌حلی بیابند.
البته غیر از این واحدها به صورت رسمی به برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها اضافه شده است، معاونت پژوهشی وزارت علوم نیز دوره‌های مهارت‌افزایی را برگزار کرده است و بر اساس اطلاعات این معاونت در سال ۱۴۰۲ به طور میانگین در هر دانشگاه ۱۰۶ دوره مهارت‌افزایی برگزار شده و بیش از ۲۸۶ هزار دانشجو به شکل داوطلبانه در هر دانشگاه در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند. بنابراین در سال گذشته هر دانشگاه به طور متوسط ۱۷ دوره از تمام دوره‌های خود را با همکاری و مشارکت واحدهای صنعتی برگزار کرده است که روند افزایشی نسبت به سال گذشته داشته است.
توسعه بورس‌های دکتری و کارشناسی ارشد برای نگهداشت نخبگان
همچنین برای آموزش هدفمند، خانواده محوری و نگهداشت و پذیرش نخبگان اقدامات مختلفی صورت گرفته است که شامل بورسیه های مختلف برای نخبگان، تعریف ۱۵ رشته برای بانوان خانه دار که به صورت مجازی تحصیل کنند و تعمیق ارتباط با دانشگاه های خارج از کشور که همه در راستای طرح تحول دولت سیزدهم بوده است.
به گفته قاسم عموعابدینی ۵۹ درصد افزایش پذیرش دانشجوی دکتری به روش استاد محوری در سال گذشته ۲۰ درصد از پذیرش آزمون دکتری هم استاد محور شده است، این کار باید توسعه یابد.
همچنین بورس صنعت که به معنای بورسیه شدن دانشجویان از بدو تحصیل در مقطع کارشناسی توسط یک صنعت است، در سال تحصیلی ۱۴۰۱ حدود هزار نفر بود در سال جاری به پنج هزار نفر با مشارکت فعال صنایع رسید؛ به طوری که فقط شرکت سایپا هزار نفر را بورس کرد. وزارت علوم قصد دارم با رایزنی با صنایع مختلف میزان این بورس را تا ۷۰ هزار نفر افزایش دهد.