بازار؛ گروه آب و انرژی: صادرات نفت ایران از ۳۸۰ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۲۰ حالا به بیش از ۱.۴ میلیون بشکه رسیده است. به نوشه اکونومیست بخشی از این به دلیل سهل‌گیری دولت آمریکا به دو دلیل بوده است: اول، باز گذاشتن مسیر دیپلماسی برای برنامه هسته‌ای ایران و دوم، نیاز به کنترل قیمت بنزین با نزدیک شدن به انتخابات ایالات متحده. اما پس از حمله حماس به اسرائیل، فشارها بر دولت بایدن برای سخت‌گیری روی ایران افزایش یافته است.

حالا در تازه ترین اقدام مجلس نمایندگان آمریکا طرحی را برای تحریم فروش نفت ایران به تصویب رسانده اند. البته کارشناسان می‌گویند حتی در صورت تبدیل‌شدن به قانون فاقد آثار عملی خواهد بود. فریدون برکشلی رئیس دفتر مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین در اینباره به بازار می گوید: تحریم های تازه امریکا در مورد بنادر و ذخیره سازی نفت خام ایران، عمدتا برای دولت امریکا، جنبه مصرف داخلی دارد. شاید برای راضی کردن افکار عمومی و یا نمایشی برای اسراییل باشد.

به گفته او، «تحریم بنادر و تحریم ذخیره سازی های نفت خام ایران عملا الان هم برقرار است، زیرا وقتی تمام چرخه عرضه نفت خام ایران تحت تحریم است، در عمل ذخیره سازی آن هم نمی توانسته انجام شود. نفتی که وارد بندر مقصد می شود، هویت ایرانی ندارد که تحت تحریم تازه ای قرار گیرد.»

این همان نکته ای است که نشریه اکونومیست هم در گزارشی به آن اشاره داشته و می گوید که کشتی‌های حامل نفت ایران در چین، ویتنام یا امارات تغییر نام می‌دهند. از طرفی تازه ترین گزارش های منتشر شده از سوی رویترز نشان می دهد که تولید نفت ایران تا ۳.۱۷ میلیون بشکه در روز بالا رفته که بالاترین رقم از ۲۰۱۸ یعنی زمان آغاز مجدد تحریم‌ها علیه صنعت نفت کشور را نشان می‌دهد.

برای بررسی دقیق تر وضعیت بازار جهانی نفت و شرایط فروش و صادرات نفت ایران در صورت تشدید تحریم ها بازار گفتگویی را با فریدون برکشلی رئیس دفتر مرکز مطالعات بین‌المللی انرژی وین داشته که متن آن را در ادامه می خوانید:

*با توجه به شرایط حاکم بر جهان و جنگ حماس و اسرائیل تحلیل شما از وضعیت بازار جهانی نفت چیست؟

شرایط امروز بازار جهانی نفت، پیچیده است. این بازار حتی با بازار ۱۰ یا ۱۵ سال پیش هم خیلی فرق کرده است. بازار دستخوش تحولات زیر پوستی مهمی است. عوامل ماکرو، به طرز مرموزی روی بازار موثر تر از گذشته عمل می کنند. سایه رکود اقتصادی در نیمکره غربی، ناترازی مالی امریکا، تردیدهای قابل توجه در رشد اقتصادی چین، جملگی عواملی هستند که بازار به آنها توجه جدی دارد. اما به اعتقاد من، مهم‌ترین از این ها، موضوع سیاست های زیست محیطی کشورهای صنعتی است که ریسک بزرگی را متوجه صنعت جهانی نفت کرده است و دامنه آن با فراز و نشیب هایی، رو به گسترش هست.

بازار ریسک های روانی شرایط جنگ غزه را پیشاپیش در جنگ اوکراین، باز خورد کرده، لذا غزه ارتباط خود با عملکرد بازار را از دست داده است. البته در صورت گسترش دامنه تهدیدات در منطقه، روی بازار تاثیر خواهد گذاشت، اما هنوز نه خیلی زیاد. فکر می کنم که تغییرات قیمت در شرایط کنونی، نوسان گیری معامله گران است و ربط چندانی با اراده بازار ندارد

فکر می کنم که بازار در طی یک دهه اخیر، تا این اندازه هوشمند عمل نکرده است. بازار ریسک های روانی شرایط جنگ غزه را پیشاپیش در جنگ اوکراین، باز خورد کرده، لذا غزه ارتباط خود با عملکرد بازار را از دست داده است. البته در صورت گسترش دامنه تهدیدات در منطقه، روی بازار تاثیر خواهد گذاشت، اما هنوز نه خیلی زیاد. فکر می کنم که تغییرات قیمت در شرایط کنونی، نوسان گیری معامله گران است و ربط چندانی با اراده بازار ندارد.

*فکر می کنید روند کاهش قیمت نفت بازهم ادامه داشته باشد؟

البته ۸۰ دلار، خط قرمز عربستان و اوپک است. اما چنانچه قیمت به زیر ۸۰ بیاید، واکنش عربستان در درون اوپک، درون اوپک پلاس و در برابر امریکا، جای بحث جدی دارد. حالا ما همه منتظر اجلاس آخر نوامبراوپک پلاس هستیم. چنانچه امارات هنوز به دنبال افزایش سهمیه باشد، تولید ایران، به روند افزایشی خود ادامه دهد، ونزوئلا با فرصت به دست آمده چیزی در حدود ۳۵۰ هزار بشکه در روز تولید موجه اضافی داشته باشد، شرایط بازار از این هم پیچیده تر خواهد شد. ایران و ونزوئلا هر دو عضو، سهمیه آزاد اوپک هستند. اما ممکن است که برای قبول سهمیه تحت فشار قرار گیرند.

*تشدید تحریم ها علیه ایران در صورتی که تصویب و اجرایی شود چه تاثیری روی وضعیت قیمت ها و درآمدهای ارزی ایران خواهد گذاشت؟

بدیهی است که همه تولید کنندگان، از قیمت پایین زیان می کنند. این شامل شیل و تولیدات متعارف امریکا هم هست. در مورد ایران از آنجا که نحوه محاسبه و دریافت درآمد حاصل از فروش چندان علنی نمی شود، تاثیرات نوسانات قیمت را نمی توان، به درستی محاسبه و ارزیابی کرد.

تحریم های تازه امریکا در مورد بنادر و ذخیره سازی نفت خام ایران، عمدتا برای دولت امریکا، جنبه مصرف داخلی دارد. شاید برای راضی کردن افکار عمومی و یا نمایشی برای اسراییل باشد. البته آزاد سازی ۶ ماهه عرضه نفت خام ونزوئلا، تا حدی امریکایی ها نسبت به شرایط بازار و ساختارها دلگرم کرده است

به اعتقاد بنده تحریم های تازه امریکا در مورد بنادر و ذخیره سازی نفت خام ایران، عمدتا برای دولت امریکا، جنبه مصرف داخلی دارد. شاید برای راضی کردن افکار عمومی و یا نمایشی برای اسراییل باشد. البته آزاد سازی ۶ ماهه عرضه نفت خام ونزوئلا، تا حدی امریکایی ها را نسبت به شرایط بازار و ساختارها دلگرم کرده است.

*یعنی مطرح کردن تشدید تحریم ها خیلی جدی به نظر نمی آید؟

به نظر من، تحریم هایی که مطرح شده، شامل تحریم بنادر و تحریم ذخیره سازی های نفت خام ایران است. این دو تحریم، عملا الان هم برقرار است، زیرا وقتی تمام چرخه عرضه نفت خام ایران تحت تحریم است، در عمل ذخیره سازی آن هم نمی توانسته انجام شود. نفتی که وارد بندر مقصد می شود، هویت ایرانی ندارد که تحت تحریم تازه ای قرار گیرد.

چنانچه مکانیسم این سری از تحریم های جدید به نحوی باشد که در عمل، شکنندگی در زنجیره صادرات ایران ایجاد کند، اوپک پلاس، از آن استقبال خواهد کرد. زیرا فضای عرضه بیشتری در اختیار خواهد داشت

البته خریداران شاید از این تحریم جدید، درخواست تخفیف بیشتری کنند. در هر صورت چنانچه مکانیسم این سری از تحریم های جدید به نحوی باشد که در عمل، شکنندگی در زنجیره صادرات ایران ایجاد کند، اوپک پلاس، از آن استقبال خواهد کرد. زیرا فضای عرضه بیشتری در اختیار خواهد داشت.

همچنین باید به یک نکته در مورد عرضه جهانی نفت ونزوئلا اشاره کنم. نفت ونزوئلا عمدتا گرید سنگین یا فوق سنگین است. API زیر ۱۰، بنابراین پالایشگاه های کمی در امریکا و جهان، می توانند آن را دریافت و پالایش کنند. عمده بازار نفت ونزوئلا متوجه امریکاست.