بازار– کشور افغانستان به دلیل بحران چند دهه‌ای و ضعف‌های زیرساختی یک کشور عمدتاً وارد کننده کالا و خدمات است و برای اینکه بتواند بهره‌مندی جمعیت فقیر خود از این کالا و خدمات را تضمین کند معمولاً عوارض گمرکی بسیاری پایینی را برای صادرکنندگان به این کشور لحاظ می‌کند که البته این سیاست ها بتازگی در حال تغییر است.

از سویی بخش قابل توجهی از پول دریافت این کالا و خدمات از سرمایه‌گذاری کشورهای صادرکننده در افغانستان و صادرات مواد خام افغانستان توسط آنان تأمین می‌شود در نتیجه بخشی از رقابت میان کشورهای صادرکننده به افغانستان در حوزه «سرمایه‌گذاری در» و «صادرات از» افغانستان تعریف می‌شود.

پس از خروج ایالات‌متحده از افغانستان و روی کار آمدن امارت اسلامی در این کشور، فصل جدیدی از رقابت میان همسایگان برای حضور در بازار حدود ۷ میلیارد دلاری صادرات به افغانستان باز شده است.

در همین راستا با محمود سیادت رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان تحولات اخیر و افق پیش روی تعاملات تجاری با این کشور را به بحث و تبادل نظر گذاشتیم.

* مراودات تجاری تهران و کابل در حال حاضر دستخوش چه تحولاتی است؟

در حوزه اقتصاد، افغانستان بسیار عاقلانه و با شتاب به سمت توسعه پیش می‌رود. روابط تجاری ایران و افغانستان به عنوان دو همسایه ای که حدود یک هزارکیلومتر مرز مشترک دارد و همچنین حوزه هایی از جمله فرهنگ، تاریخچه، زمینه تمدنی، دین و آئین مشترکات ریشه تاریخی دارد که از دیرباز این ارتباط حائز اهمیت بوده است.

در روابط ایران و افغانستان همیشه تلاش بوده که نیازهای یکدیگر را تامین کنند و این اتفاق طی چهل سال گذشته همواره جاری بوده است.

امروز در افغانستان بازیگران جدیدی از جمله چین، ترکیه و سایر کشور ها فعال‌شده‌اند لذا ما باید با همکاری افغانستانی‌ها و سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های متعدد در این بازار فعالیت جدیدی را پیش رو بگیریم.در این راستا معتقدم ایران می بایست رویکرد خود را از تجاری به سمت سرمایه‌گذاری مشترک تغییر دهد و با انتقال دانش و فناوری خود به داخل خاک این کشور، نیازهای افغانستان را تأمین کند

امروز در افغانستان بازیگران جدیدی از جمله چین، ترکیه و سایر کشور ها فعال‌شده‌اند لذا ما باید با همکاری افغانستانی‌ها و سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های متعدد در این بازار فعالیت جدیدی را پیش رو بگیریم.در این راستا معتقدم ایران می بایست رویکرد خود را از تجاری به سمت سرمایه‌گذاری مشترک تغییر دهد و با انتقال دانش و فناوری خود به داخل خاک این کشور، نیازهای افغانستان را تأمین کند.

* چه موانعی با به قدرت رسیدن طالبان سد راه مراودات تجاری شد؟

طی چند سال اخیر با به حکومت رسیدن طالبان تعاملات تهران و کابل کاهش جدی را تجربه کرد که این موضوع به دلایل متفاوتی رخ داد. ابتدا نگرانی از رویکرد طالبان براساس سوابق ذهنی که وجودداشت موجب شد تا بسیاری از تجار و بازرگانان برای بازگشت به وضعیت عادی و روشن شدن تکلیف سیاست های تجاری و سیاسی معاملات خود را برای مدتی مسکوت نگاه دارند.

همچنین با خروج سازمان های مردم نهاد خارجی و قطع کمک های خارجی به دولت افغانستان، خروج سرمایه داران و سرمایه گذاران افغانستانی به دلیل نگرانی از رفتار در حوزه های اجتماعی،مذهبی و فرهنگی حاکمان جدید با سکون همراه شد و این موضوع تمامی فعالیت ها را به تعطیلی کشاند.

* در حال حاضر وضعیت مراودات تجاری چگونه است؟

با گذشت زمان و تعدیل شدید در رفتار طالبان نسبت به گذشته ما شاهد افزایش تعاملات تجاری هستیم.

خوشبختانه امسال نسبت به سال گذشته در ارتباطات تجاری رشد داشتیم از طرفی در یک سال اخیر سیاست های بسیار پخته و منطقی طالبان در رابطه با مسائل اقتصادی قابل توجه بوده است.

البته به دور از مسائلی که در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی وجود دارد ما در مقام و جایگاه تخصصی قضاوت در مورد آن ها نیستیم اما تاکید می کنم در حوزه اقتصاد؛ افغانستان بسیار عاقلانه و با شتاب به سمت توسعه پیش می‌رود و لذا الزامی است که ما هم چون سال های سخت گذشته که همیشه همراه این ملت و در کنار مهاجران کثیرالتعداد افغانستانی بودیم در این روز ها نیز خودمان را با شرایط اقتصادی افغانستان تطبیق بدهیم.

* چه بازار هایی بر روی کالاهای ایرانی گشوده است؟

به اعتقاد من باید در پروژه‌های بازسازی و نوسازی افغانستان، بخش معدن، کشاورزی، منابع زیرزمینی و خدادادی فراوانی که در این کشور وجود دارد با انتقال فناوری استفاده حداکثری را ببریم.

اگرچه افغانستان در حال حاضر شاید در سخت‌ترین شرایط تحریم و نیازمند تزریق پول به اقتصاد است اما آنچه که مشاهده می شود در حوزه تجاری و اقتصادی به شدت در حال دگردیسی و پوست اندازی است.

ما شاهد آن هستیم که در اکثر بخش‌های زیربنایی این کشور کار های اصولی و زیر بنایی در حال انجام است و حمایت از تولید داخلی در حد اعلا وجود دارد و همچنین قراردادهای بسیار خوبی برای بهره‌برداری از معادن منعقد شده است.

نگاهی به وضعیت اقتصادی افغانستان نشان می دهد که حتی پول ملی آن ها نیز در دو سال گذشته نه تنها ارزشش ثبات داشته بلکه با افزایش نیز مواجه شده است.

با توجه به این که امروز طالبان بر کل افغانستان سیطره داشته و موفق شده تا امنیت را تقریباً در تمامی افغانستان به نحو دلخواهی ایجاد کند لذا می توان در حال حاضر با دغدغه کمتری به موضوع سرمایه گذاری نگاه کرد

از این رو می توان به پروژه‌های اصولی مثل «قوش تپه» اشاره کرد که بیش از دو میلیون هکتار به اراضی قابل کشت افغانستان اضافه می‌کند و همچنین قراردادهایی که طی ماه های اخیر درباره سیمان هرات و درخصوص سیمان شمال بسته شده است همگی گواه این مدعاست که آینده افغانستان نه در دراز مدت و خیلی دور بلکه طی چند سال آتی کاملاً متفاوت خواهد بود و روند رو به رشدی را طی خواهد کرد.

* تا چه میزان امنیت سرمایه گذاران در این کشور را می توان تضمین کرد؟

یکی از موضوعاتی که همواره مورد دغدغه سرمایه گذاران در هر کشوری بوده همین موضوعی است که شما به آن اشاره داشتید و لذا موضوع امنیت اقتصادی بر میزان سرمایه گذاری و هم چنین حضور سرمایه گذاران بسیار تاثیر مستقیم داشته و حائز اهمیت است.

با توجه به این که امروز طالبان بر تمامی مناطق افغانستان سیطره داشته و موفق شده تا امنیت را تقریباً در سراسر کشور به نحو دلخواه برقرار کند لذا می توان در حال حاضر با دغدغه کمتری به موضوع سرمایه گذاری نگاه کرد.

از طرفی ما شاهد هستیم که طالبان مبارزه جدی را با کشت خشخاش در دستور کار قرار داده است که در این زمینه تقریباً به نتیجه نیز دست یافته است لذا این مبارزه موجب شده تا به بخش های اقتصادی نگاه ویژه تری شود.

در حال حاضر فرصت‌های خوبی برای همکاری دو کشور در حوزه‌های متعدد اقتصادی ازجمله کشاورزی، معدن و صنعت فراهم‌شده است.

شهرک‌های صنعتی افغانستان که قبلاً امکان فعالیت در آنجا وجود نداشت، امن شده و امیدواریم افغانستان روزبه‌روز بیشتر از قبل در مسیر آبادانی و پیشرفت قرار بگیرد.

* با این سیاستی که افغانستان برای تحول دراقتصاد در پیش گرفته آیا فکر می کنید در آینده به واردات کالاهای ایرانی بی نیاز خواهد بود؟

با توجه به اینکه افغانستان از نعمت کارگر ارزان برخوردار است و از طرفی سیاست های افزایش تعرفه برای کالاهای وارداتی را در مواردی که کالا در داخل کشورش تولید می شود در دستور کار قرار داده است لذا باور بنده این است که افغانستان رونق اقتصادی و جهش اقتصادی را حتما خواهد دید.

در آینده ای نزدیک با سیاست هایی که حاکمان این کشور پیش گرفته اند به اعتقاد بنده این کشور عمده تولیدات داخلی خود را تقویت خواهد کرد و بدون شک صادر کننده تولید کالای خام نخواهد بود.

مزیت دیگر پیشرفت و توسعه در افغانستان از طرفی این توجه را به ما می دهد که حوزه صادرات به سمت تولید با تکنولوژی‌های بالا به ویژه تولیدات دانش بنیان حرکت کنیم

اما در پاسخ به سوال شما مبنی بر احساس خطر کاهش واردات از ایران و تسخیر بازار همسایگان اطراف توسط افغانستان باید اذعان کرد این اتفاق غیر ممکن نخواهد بود البته این موضوع را باید هم از منظر تهدید و هم از دریچه فرصت به آن نگریست!

در حال حاضر بسیاری از کارخانه ها و تولید کنندگان ما در حال تولید و یا برنامه ریزی هستند تا بخشی از تولیدات خویش را در بازار افغانستان عرضه کنند.

دوستان افغانستانی ما در حوزه‌های فناوری و مدیریتی و بخش های سرمایه گذاری نیاز به کمک دارند لذا از این خلاء می توان به عنوان یک فرصت یاد کرد که بتوانیم خدمات فنی و مهندسی را برای پیشرفت و آبادنی افغانستان به این کشور صادر کینم.

موضوع دوم این است که اگر افغانستان امن و مرفه باشد، بسیاری از آسیب ها و نگرانی هایی که ما از یک همسایه فقیر و دچار مشکل داشتیم، رفع خواهد شد و این موضوع در نوبه خود موجب خوشحالی است.

مزیت دیگر پیشرفت و توسعه در افغانستان از طرفی این توجه را به ما می دهد که حوزه صادرات به سمت تولید با تکنولوژی‌های بالا به ویژه تولیدات دانش بنیان حرکت کنیم.در این راستا معتقدم که بحث تولید مشترک، صادرات فناوری و همین طور دانش علمی و تجربی سبب تنگ شدن عرصه برای ما نخواهد شد.

* شما چه پیشنهاداتی در این رابطه دارید؟

ما باید به صورت جدی برای سرمایه‌گذاری در تولید به ویژه حوزه های کشاورزی، صنعت معدن و خدمات با مشارکت طرف‌های افغانستانی در این بازار وارد شویم و تلاش کنیم تا در حوزه‌هایی که نیاز به دانش، تجربه، توان علمی و مالی ما دارد در آن حوزه‌ها قوی تر عمل کنیم.

در این راستا معتقدم اگر اصرار و لجبازی بر مدار روابطی باشد که طی ۴۰ سال گذشته طی کرده‌ایم راه را اشتباه رفته ایم لذا اگر خودمان را با شرایط منطقه تطبیق دهیم و بامسیری که افغانستان پیش می‌برد خودمان را همگام کنیم لذا بستر برای استفاده از این فرصت فراهم خواهد شد. بدون شک توسعه این کشور با سیاستی که در پیش گرفته فرصت‌های بیشتری را نسبت به ۴۰ سال گذشته در اختیار ما قرار خواهد داد.

در گذشته در بسیاری از پروژه‌ها به ویژه پیمانکاران خارجی برای حضور ایران مانع تراشی می شد که خوشبختانه درحال حاضر این موانع تا حدود زیادی رفع شده است البته نمی‌خواهم عنوان کنم که هیچ مشکلی در حال حاضر وجود ندارد اما دربحث اقتصادی من کمتر اشکال و ایرادی را می‌بینم.

در مجموع به اعتقاد من یک فضای قابل حضور وجود دارد و حضور در بازار و فضای تجاری افغانستان به سمت و سویی می‌رود که ما هم می‌توانیم در این فضا پیوندهایی را ایجاد و از آن استفاده کنیم.