سهم معلولان از بازار کار ایران
قانون اختصاص ۳ درصد از سهمیه استخدامی دستگاه‌های اجرایی به معلولان در بسیاری از استان‌ها هنوز به شکل کامل اجرا نشده‌است.
به گزارش کارواشتغال به نقل از همشهری آنلاین، بیکاری از معضلاتی است که این روزها بخش قابل‌توجهی از جامعه را دچار مشکلات اساسی کرده‌است؛ موضوعی که با وجود همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، بیش‌از پیش به چشم می‌آید و به چالشی اساسی برای جامعه تبدیل شده‌است. دراین میان یکی از قشرهایی که با مشکلات بیشتری در زمینه اشتغال مواجهند، معلولان هستند. ایجاد شغل برای جامعه هدف سازمان بهزیستی ازجمله معلولان، نیازمند یک باور عمومی و جدی است. برهمین اساس هم بود که قانون حمایت از معلولان و اختصاص ۳ درصد از سهمیه استخدامی دستگاه‌های اجرایی به این افراد تصویب شد، اما به‌نظر می‌رسد این قانون در بسیاری از استان‌های کشور هنوز به شکل کامل و جامع اجرا نشده‌است؛ موضوعی که حتی درصورت اجرا، درصد کمی از مشکلات معلولان را رفع می‌کند. دراین میان کارشناسان معتقدند ایجاد اشتغال‌های خرد، خوداشتغالی یا حمایت کارآفرینان از معلولان، گامی مهم درمسیر ایجاد اشتغال این قشر است. با توجه به این موضوع دراین پرونده کوشیده‌ایم وضعیت به‌کارگیری معلولان در دستگاه‌های دولتی، نقش مراکز مثبت‌زندگی در اشتغال این قشر و فعالیت‌های بخش‌خصوصی دراین عرصه را در همه استان‌های کشور بررسی کنیم و به‌صورت ویژه به مشکلات اشتغال زنان معلول بپردازیم.
لرستان
براساس آمارهای رسمی، بیش از ۵۲ هزار توان‌یاب زیرپوشش سازمان بهزیستی لرستان هستند؛ براین اساس ۲۲ هزارنفر، معادل ۳۸ درصد، توان‌یاب جسمی – حرکتی، ۸ هزارنفر توان‌یاب بینایی، ۱۰ هزار توان‌یاب ذهنی، ۶ هزارو ۹۰۰ نفر توان‌یاب شنوایی و همچنین ۵ هزارنفر توان‌یاب اعصاب و روان هستند. سال گذشته اداره‌کل بهزیستی استان لرستان توانسته هزارو ۷۶۸ شغل برای مددجویان ایجاد کند و همچنین ۵۹ میلیارد تومان از بانک‌مرکزی برای اشتغال مددجویان بهزیستی درنظر گرفته شده که خوشبختانه همه این تسهیلات هزینه شده است؛ موضوعی که می‌تواند کمبودهای موجود در زمینه اشتغال در دستگاه‌های دولتی را تاحدودی رفع کند. باید به این موضوع هم اشاره کرد که قانون ۳ درصد استخدام توان‌یابان در استان‌لرستان ازسوی اداره‌ها و نهادهای دولتی چندان رعایت نمی‌شود.
هرمزگان
اگرچه قانون استخدام ۳ درصدی معلولان در دستگاه‌های دولتی اقدام مثبتی درحوزه ایجاد اشتغال برای این قشر بوده، اما آمار دقیقی از تحقق این عدد دراستان‌هرمزگان وجود ندارد و مانند برخی از قوانین مشابه، همواره بهانه‌های مختلفی برای این موضوع مطرح می‌شود. فعالان جامعه معلولان هرمزگان معتقدند قانون۳درصدی در عمل چندان اجرا نمی‌شود و به‌جز برخی موارد استثنایی، همچنان بر روی کاغذ مانده‌است. دراین میان باید به عملکرد مراکز مثبت‌زندگی هم اشاره کرد که فلسفه وجودی‌شان خدمت‌رسانی بهتر به معلولان و مددجویان است، اما اکنون این مراکز در هرمزگان درحوزه اشتغالزایی برای این قشر چندان فعال نیستند. وضعیت اشتغال معلولان در بخش‌خصوصی هرمزگان نیز مناسب نیست؛ به‌ویژه در حوزه بانوان که مشکلات مضاعفی دارند. در بیشتر موارد بخش‌خصوصی خود را نسبت به استخدام افراد معلول متعهد نمی‌داند و مشوق‌های موجود، مانند تقبل ۵ سال حق‌بیمه ازسوی بهزیستی، برای این بخش جذاب نیست.
فارس
در استان پرجمعیت فارس، بیش از ۱۳۸هزارمعلول شناسایی شده‌اند و ۳۰هزارنفر در نوبت مساعدت و مستمری اداره‌کل بهزیستی قرار دارند و به‌گفته مسئولان بهزیستی استان، سال گذشته تفاهم‌نامه توسعه اشتغالزایی برای معلولان با شرکت شهرک‌های صنعتی فارس امضاء شد که می‌تواند زمینه را برای ارائه خدمات بهتر به افراد زیرپوشش این سازمان فراهم و آنان را مستقل و توانمند کند. همچنین سقف تسهیلات ویژه کارفرما در گذشته ۲۵۰میلیون تومان به ازای جذب ۵نفر زیرپوشش بهزیستی بود که با پیگیری‌های انجام شده، این میزان به ۲میلیارد تومان به ازای جذب ۴۰نفر افزایش یافته است. پرداخت ۲۳درصد سهم بیمه افراد زیرپوشش بهزستی نیز در کنار افزایش رقم تسهیلات، فرصت مناسبی برای کارفرمایان ایجاد کرده‌است تا در جذب افراد زیرپوشش بهزیستی دراین استان پیشرو باشند. مسئولان بهزیستی فارس همچنین اعلام کرده‌اند که برخی اعضای جامعه هدف بهزیستی استان خواستار اشتغال در حوزه استارتاپ‌ها هستند که از این رویکرد حمایت می‌شود.
گیلان
سال گذشته هزارو٧۴۴ نفر از مددجویان بهزیستی در استان‌گیلان به خوداشتغالی یا اشتغال کامل رسیدند که بخشی از آنان را معلولان گیلانی تشکیل می‌دادند. آمارها نشان می‌دهد اداره بهزیستی گیلان در سال‌گذشته اقدام‌های موثری در زمینه اشتغال معلولان گیلانی انجام داده‌است، اما محدودیت‌های کرونایی، عدم آمادگی جامعه هدف برای احراز شرایط دریافت وام و برخی مشکلات بانکی، از چالش‌های اشتغالزایی برای معلولان استان به‌حساب می‌آید. همچنین در سال‌جاری مشوق‌های بهزیستی برای کارفرمایانی که مددجویان این سازمان را به‌کار بگیرند، هم به‌لحاظ تعداد نیرو و هم ازنظر سقف تسهیلات، افزایش یافته است. اینها درحالی‌است که اگرچه در حوزه اشتغال دولتی و به‌کارگیری معلولان گیلانی در دستگاه‌های اجرایی آمارهای دقیقی وجود ندارد، اما به‌نظر نمی‌رسد اوضاع دراین استان، بهتر از سایر استان‌های کشور باشد.
کردستان
حدود ۴۵هزارمعلول در استان کردستان زیرپوشش خدمات سازمان بهزیستی هستند که از این تعداد، ۲۳هزارو ۶۹۵نفر، مستمری‌بگیر و ۱۸هزارو ۳۶نفر معلول روستایی هستند. براین اساس سهم معلولان استان از اشتغال دولتی ۳درصد است که درسال‌های گذشته تاحدودی اجرایی شده‌است. در زمینه اشتغال دربخش‌خصوصی نیز تسهیلات قرض‌الحسنه با کارمزد ۴درصد به معلولان پرداخت شده‌است. سال‌گذشته بهزیستی استان در ۳ بخش زنان سرپرست خانوار، معلولان، خانواده‌های آسیب دیده و معتادان ترک اعتیاد ۸۰میلیاردو ۸۰۰میلیون تومان تسهیلات پرداخت کرده‌است. اعتبار اختصاص یافته درسال‌جاری برای کردستان ۱۱۶میلیاردو ۸۰۰میلیون تومان است که معلولانی که به‌صورت خویش‌فرما برای خود شغل ایجاد می‌کنند یا کارفرمایانی که این افراد را در کارگاه خود به‌کار می‌گیرند، می‌توانند از این تسهیلات، به‌ازای هرنفر ۵۰میلیون‌تومان با کارمزد ۴درصد، استفاده کنند. دراین میان باید اشاره کرد که مهم‌ترین مشکلات زنان معلول کردستانی برای گرفتن تسهیلات، نداشتن ضامن است. پایین بودن تحصیلات افراد معلول(زیردیپلم و پایین‌تر) و نداشتن مهارت از مهم‌ترین مشکلات معلولان کردستانی درحوزه اشتغال است. همچنین باید اشاره کرد که ۵۳مرکز مثبت‌زندگی در محله‌های مختلف، به‌ویژه مناطق محروم و کم‌برخوردار، خدمت‌رسانی می‌کنند.
البرز
براساس آمار بهزیستی استان البرز، ۳۳ هزارمعلول دراین استان زندگی می‌کنند که با مشکلات عدیده‌ای ازجمله اشتغال روبه‌رو هستند. براساس قانون، باید ۳درصد از اشتغال دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی به معلولان اختصاص یابد که این قانون تاکنون در البرز، آنگونه که باید، رعایت نشده‌است. این درحالی‌است که به‌گفته مسئولان سازمان بهزیستی البرز، ازجمله اقدام‌هایی که برای این قشر انجام شده، می‌توان به اختصاص کمک‌هزینه کارفرمایی، کمک‌هزینه بیمه خویش‌فرمایی یا ارائه یارانه ارتقای کارآیی اشاره‌کرد که به‌عنوان مشوق برای اشتغالزایی دراین حوزه درنظر گرفته شده‌است. همچنین برای اشتغال معلولان البرزی، حدود ۵۹ میلیارد تومان اعتبار درنظر گرفته شده که با هدف تسهیلگری اشتغال معلولان، به کارفرمایان، افراد دارای مدارک فنی‌وحرفه‌ای یا به افراد دارای مجوز فعالیت صنفی پرداخت می‌شود. همچنین باید اشاره کرد که در یکی‌دو سال گذشته در شهرک‌های صنعتی استان نیز کم‌وبیش اقدام‌هایی برای اشتغال معلولان انجام شده‌است؛ به‌عنوان مثال یکی از کارخانه‌های منطقه اقتصادی پیام از ظرفیت زنان معلول سرپرست خانوار برای تولید استفاده کرده‌است.
سیستان‌وبلوچستان
۲۸هزارو ۶۰۰ نفر معلول از بهزیستی سیستان‌وبلوچستان ماهانه مستمری دریافت می‌کنند، از این تعداد افزون بر ۵۴هزارنفر در سامانه خدمات بهزیستی، پرونده دارند. اما با این وجود هنوز آمارهای دقیقی از میزان اشتغالزایی برای معلولان در دستگاه‌های دولتی استان وجود ندارد، اما آنچه از شواهد برمی‌آید، وجود ضعف‌های اساسی دراین حوزه‌است. دربخش‌خصوصی نیز با وجود اقدام‌های مثبتی که درسال‌های اخیر برای اشتغال معلولان برداشته‌شده‌است، تا رسیدن به نقطه مناسب، راه درازی درپیش است. اینها درحالی‌است که ایجاد اشتغال برای این قشر، از مهم ترین دغدغه‌های مسئولان و فعالان حوزه بهزیستی استان است. برهمین اساس سال‌گذشته ۱۰۵مرکز مثبت‌زندگی در سیستان‌وبلوچستان به بهره‌برداری رسید تا بلکه گام‌های مثبتی در مسیر ایجاد اشتغال برای معلولان استان برداشته شود.
چهارمحال‌وبختیاری
۳۲هزارو۶۸۳معلول در چهارمحال‌وبختیاری با معلولیت شدید، خفیف و متوسط زیرپوشش بهزیستی قرار دارند که از این تعداد، ۱۳هزارو ۵۵۲نفر، مستمری‌بگیر دائم هستند. برهمین اساس توانمندسازی جامعه هدف و ایجاد اشتغال، از مهم‌ترین برنامه‌ها و اهداف سازمان بهزیستی است که بیش از ۲۴هزارنفر از جمعیت ۳۲هزارنفری معلولان استان، زیرپوشش طرح‌های مدنظر دراین حوزه قرار دارند. تعهد سال گذشته ایجاد اشتغال برای معلولان استان هزارو ۳۵۹نفر بود که براساس آمارها، بیش از ۹۰ درصد آن محقق شده‌است. همچنین ۱۳صندوق اشتغال خرد و ۱۸گروه خودیار نیز در استان فعالند که سال‌گذشته با فعالیت این صندوق‌ها، هزارو ۵۰شغل برای جامعه هدف ایجاد شد. در راستای ایجاد اشتغال برای جامعه هدف بهزیستی، علاوه بر قانون ۳ درصد سهمیه اشتغال دستگاه‌ها، اجرای طرح‌های مختلف ازجمله ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت برای اجرای طرح‌های خوداشتغالی و کارفرمایی و همچنین حمایت از کارفرمایانی که از جامعه هدف استخدام داشته باشند، مورد توجه بوده‌است.
قزوین
یکی از مشکلاتی که دراستان قزوین، معلولان را در زمینه اشتغال با چالش مواجه کرده، عدم مناسب‌سازی بیشتر کارگاه‌ها و دفاتر بخش‌خصوصی است که معمولا این قشر قادر به حضور در این‌گونه اماکن نیستند. اما با این وجود در استان صنعتی قزوین در زمینه ایجاد فرصت شغلی از طریق پرداخت تسهیلات خوداشتغالی و مشاغل خانگی، درسال‌جاری ۱۴میلیارد و ۴۲۵میلیون ریال جذب شده که براساس آن ۲۷۸مددجو مشغول به‌کار شده‌اند. در زمینه ایجاد فرصت شغلی در واحدهای صنعتی و تولیدی نیز تاکنون ۴۲نفر معرفی و مشغول به کار شده‌اند. همچنین در زمینه پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه در قالب کارفرمایی، به‌عنوان مشوقی برای جذب مددجویان و به‌ویژه معلولان، اقدام‌های موثری در استان انجام شده‌است.
کرمانشاه
۴۲هزارنفر دارای معلولیت‌های جسمی – حرکتی، روانی، شنوایی، بینایی و گفتاری زیرپوشش سازمان بهزیستی استان کرمانشاه زندگی می‌کنند. براین اساس، دریک سال‌گذشته ۳ هزارو ۳۲۰ فرصت شغلی برای مددجویان زیرپوشش این سازمان ایجاد شده‌است. این‌درحالی‌است که استخدام معلولان براساس قانون «۳ درصدی» در دستگاه‌های دولتی استان نتوانسته دردی از بیکاری این قشر دوا کند و مسئولان مربوط باید با جدیت بیشتری نسبت به اجرای این قانون اهتمام داشته‌باشند. با این وجود اما پرداخت تسهیلات اشتغالزایی، ارائه بیمه خویش‌فرمایی، پرداخت سهم بیمه کارفرما و پرداخت کمک‌های بلاعوض برای ایجاد اشتغال ازجمله برنامه‌های بهزیستی استان برای کمک به اشتغال مددجویان کرمانشاهی بوده‌است. زنان معلول کرمانشاهی نیز با مشکلات عدیده‌ای برای اشتغال مواجهند؛ عدم مناسب‌سازی محیط های شهری و اداری وعدم فرهنگ‌سازی مناسب دراین زمینه از مشکلاتی است که کاریابی برای زنان معلول را با چالش مواجه کرده‌است. دراین میان اشتغال معلولان در بخش‌خصوصی نیز با وجود درنظرگرفتن مشوق‌های بیمه‌ای و… برای کارفرمایانی که از معلولان استفاده می‌کنند، اوضاع چندان مناسبی ندارد.
زنجان
معلولان برای اینکه بتوانند در زندگی مستقل باشند، به کار نیاز دارند، اما در حوزه استخدام در دستگاه‌های دولتی براساس قانون، تاکنون این سهمیه‌ها دراستان زنجان صددرصد محقق نشده است. این درحالی‌است که براساس برخی آمارها سال‌گذشته دراین استان برای اشتغال ۴۶۹ نفر برنامه‌ریزی شده بود که گفته می‌شود همه آنان در بخش‌های اداری، خصوصی و خوداشتغالی مشغول به کار شده‌اند. در قانون جذب اداره‌ها تأکید شده‌است که سازمان‌های دولتی باید ۳ درصد سهمیه استخدامی از میان معلولان را لحاظ کنند و اکنون حدود ۳۰ کارمند دارای معلولیت در بهزیستی استان فعالیت می‌کنند. همچنین مسئولان بهزیستی استان عملکرد مراکز مثبت‌زندگی را در ایجاد اشتغال برای معلولان رضایت‌بخش ارزیابی می‌کنند. دراین میان مشکلات بیشتر روی دوش بانوان معلول است، چراکه تعداد قابل‌توجهی از آنان از تحصیلات و آموزش‌های حرفه‌ای محروم مانده‌اند و برای یافتن شغل دچار مشکل هستند.
گلستان
شیوع معلولیت در استان گلستان تقریبا دوبرابر میانگین کشوری است و دراین استان حدود ۵۰هزارمعلول و توانخواه زندگی می‌کنند. با وجود اینکه قانون، دولت را به اختصاص سهم ۳درصدی از اشتغال در سازمان‌های دولتی مکلف کرده، اما تحقق این عدد درگلستان چیزی درحدود صفر است. با این‌حال و برخلاف گلایه‌های معلولان، مسئولان اداره‌کل بهزیستی گلستان معتقدند در چندسال گذشته تلاش ویژه‌ای برای رونق اشتغال این قشر از جامعه، در دستگاه‌های مختلف انجام شده‌است. مسئولان مربوط اعلام می‌کنند در ۲ سال اخیر که دستگاه‌های مختلف استخدام داشته‌اند، قانون ۳ درصد استخدام معلولان، تاحد زیادی رعایت شده‌است. این درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد موضوع اشتغال معلولان در بخش‌خصوصی نیز از شرایط حاکم بربخش دولتی تبعیت می‌کند؛ این موضوع را تنها مرکز ویژه کاریابی معلولان دراستان تأیید می‌کند. مسئولان این مرکز معتقدند پیدا کردن شغل مناسب برای افراد دارای معلولیت سخت است. اینها درحالی‌است که وضعیت در حوزه کارآفرینی و خوداشتغالی معلولان استان متفاوت است. انتخاب «علی نوشک‌فرد» جوان ۲۲ساله گلستانی به‌عنوان باغدار نمونه و یکی از کارآفرینان برتر استان ازسوی وزارت جهادکشاورزی و همچنین وزارت کار، مهر تأییدی است بر موفقیت معلولان در حوزه کارآفرینی و خوداشتغالی.
مازندران
وضعیت به‌کارگیری معلولان در دستگاه‌های دولتی مازندران چندان مساعد نیست. براساس آمارهای اداره‌کل بهزیستی استان، در سال‌گذشته فقط ۳ نفر از معلولان مازندرانی در دستگاه‌های دولتی جذب شده‌اند؛ روندی که در سال‌های قبل نیز مشاهده شده‌است. مسئولان بهزیستی مازندران می‌گویند دستگاه‌های دولتی به بهانه‌های مختلف از اجرای قانون جذب ۳ درصد استخدامی‌ها از معلولان سر باز می‌زنند. این‌درحالی‌است که برای اشتغال معلولان دراین استان، به مشاغل دولتی بسنده نمی‌شود و اقدام‌های زیادی برای توانمندسازی انان انجام می‌شود. براساس آمارها، سال‌گذشته با اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه خوداشتغالی ۵۰ میلیون تومانی برای ۲ هزارو ۹۲۱ نفر از جمعیت زیرپوشش بهزیستی مازندران، شغل ایجاد شد که حدود ۵۰ درصد این افراد را معلولان تشکیل می‌دهند. همچنین برای افزایش جذب معلولان در بخش‌خصوصی نیز تسهیلات و مشوق‌های متعددی درنظر گرفته شده است، اما سال‌گذشته فقط حدود ۲۰۰ فرد دارای معلولیت در مازندران، به‌عنوان نیروی کار جذب واحدهای بخش‌خصوصی شدند. همچنین اخیرا برای ۱۱۴ مرکز مثبت‌زندگی نیز پروانه فعالیت صادر شده‌است که پیش‌بینی می‌شود با آغاز رسمی فعالیت آنها، در اشتغالزایی و توانمندسازی معلولان اثرگذار باشد.
آذربایجان‌شرقی
به استناد ماده۷ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، که در سال۸۳ تصویب شد، همه موسسه‌ها و سازمان‌هایی که از بودجه دولتی استفاده می‌کنند، باید ۳درصد نیروی انسانی خود را به جامعه معلولان اختصاص دهند. اگرچه این موضوع یک ماده قانونی است، اما به‌نظر می رسد دراستان انگیزه‌ای برای عمل به آن وجود ندارد. آذربایجان‌شرقی بیش از ۷۱ هزار کارمند دارد، اما از این تعداد کارمند سهم جامعه ۱۷۰ هزارنفری معلولان بسیار اندک است و در اداره‌های معدودی از استان، ازجمله خود بهزیستی، کارمندان معلول به‌عنوان تلفنچی یا مشاغلی از این دست، به‌کار گرفته شده‌اند که تعدادشان کمتر از ۷۰ نفر است، اما در زمینه اشتغال بخش‌خصوصی موفقیت‌های بیشتری به‌دست آمده‌است و حدود ۵ هزارمعلول در کارخانه‌ها و بخش‌های غیردولتی مشغول به‌کارند. دراین میان حمایت‌های مناسبی از اشتغال زنان معلول ازسوی مراکز مثبت‌زندگی و سازمان‌های مردم نهاد صورت می‌گیرد و کارگاه‌های کوچکی در غرب تبریز و برخی شهرها ازجمله مرند و میانه ایجاد شده‌است. چالش مهم این کارگاه‌های زنانه در استان، پرداخت حقوق بسیارکم است.
ایلام
استان ایلام ۱۵هزارو ۷۸معلول دارد که به گفته مدیرکل بهزیستی استان، وضعیت استخدام آنان به‌صورت جدی درحال پیگیری و انجام است و با توجه به وضعیت استخدام اداره‌ها و مشاغل ستاره‌دار در استخدام‌ها، موفقیت ویژه‌ای در ایجاد اشتغال برای معلولان استان به دست نیامده است. با این حال در زمینه خوداشتغالی این افراد، بهزیستی استان ایلام رتبه پنجم را در پرداخت تسهیلات اشتغالزایی معلولان در کشور دارد و سال‌گذشته ۹۱۰میلیون تومان وام خوداشتغالی به ۱۸نفر از معلولان ایلامی پرداخت شد. همچنین کارفرمایانی که درمحل کار خود از معلولان استفاده می‌کنند، از پرداخت حق‌بیمه کارفرمایان برای بیمه کارگران معلول معافند و این سهم بیمه کارفرمایی را بهزیستی پرداخت می‌کند که این اقدام یک امتیاز مالی برای کارفرمایان در به‌کارگیری معلولان به‌حساب می‌آید.
بوشهر
براساس ماده ۷ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، دولت ملکف است حداقل ۳ درصد از مجوزهای استخدامی دستگاه‌های دولتی و عمومی را به این افراد اختصاص دهد که خوشبختانه از سال گذشته اقدام‌های موثری دراین زمینه انجام شده، به‌طوری‌که این سهمیه در استخدامی‌ها کاملا مشخص شده و درصورتی‌که افراد دارای شرایطی درپست موردنظر به هر دلیلی جذب نشوند، این سهمیه برای آنان ذخیره خواهد شد و فرد دیگری جایگیزین نمی‌شود. در سال‌گذشته ۱۳ نفر از معلولان بوشهری برای انجام مصاحبه شغلی به دستگاه‌های مختلف استان معرفی شدند که تاکنون نتیجه نهایی وضعیت استخدام در آموزش و پرورش مشخص و گویا ۳ نفر پذیرفته شده‌اند. دراین میان باید به وضعیت اشتغال معلولان در بخش‌خصوصی اشاره کرد که با وجود اقدام‌های انجام شده درسال‌های اخیر ازسوی برخی کارآفرینان، اما هنوز تا وضعیت مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.
یزد
استان یزد بیش از ۴۰هزارمعلول دارد که بسیاری از آنها بیکارند و در کنار آن، متاسفانه جامعه نیز هنوز آنچنان که باید، فرهنگ پذیرش معلول را برای استخدام ندارد. این درحالی است که این افراد با شاغل شدن، شخصیت خود را باز می‌یابند و می‌توانند نیازهای مادی روزانه خود را رفع کنند. در استان یزد، از اشتغال در دستگاه‌های دولتی که خبری نیست و در بخش‌خصوصی هم به توان این افراد اطمینان نمی‌شود. لازمه این اعتماد، باور پیداکردن جامعه نسبت به توانایی‌های معلولان و دراین راستا، نقش ارائه آموزش‌های مناسب به معلولان بسیار حائز اهمیت است. دراین شرایط حمایت نیکوکاران بهترین راهکار برای اشتغال معلولان است و صنعت پوشاک نیز بهترین شغل برای آنها محسوب می‌شود؛ از این رو تعدادی از خیران استان برای اشتغال معلولان دست به‌کار شده‌اند و کارگاه‌هایی برای اشتغال این قشر برپا کرده‌اند.
سمنان
براساس بررسی‌های انجام شده، سهم ۳ درصدی اشتغال معلولان در استان سمنان چندان مورد توجه دستگاه‌های دولتی قرار نمی‌گیرد و به نظر می‌رسد شرایط دراین استان نیز پیرو وضعیت کشور، در حوزه اشتغال دولتی معلولان چندان مناسب نیست. اما اداره‌کل بهزیستی سمنان تلاش کرده‌است که با ارائه تسهیلات ۵۰ میلیون تومانی خوداشتغالی و توانمندسازی معلولان، بخشی از مشکل اشتغال آنان را رفع کند. سال گذشته درمجموع ۵۸۹ شغل برای افراد زیرپوشش بهزیستی سمنان با اعطای تسهیلات ایجاد شد که از این تعداد، ۱۷۳ نفر را معلولان این استان تشکیل می‌دادند و ازاین ۱۷۳ نفر نیز ۶۰ نفر بانوان معلول بودند. همچنین ۲۱ مرکز مثبت‌زندگی سمنان که از زمستان سال‌گذشته فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، تاکنون به ۱۰ نفر از معلولان سمنانی خدمات اشتغال ارائه داده‌اند. همچنین از جامعه زیرپوشش بهزیستی ۲۰۰ نفر هم در سال‌گذشته در شرکت‌های خصوصی و مراکز تجاری با ارائه تسهیلات بیمه‌ای به کارفرمایان جذب و مشغول به‌کار شدند.
خراسان‌رضوی
تاکنون دراستان خراسان‌رضوی گام‌های مختلفی برای رونق اشتغال معلولان برداشته شده‌است، ازجمله اینکه تسهیلات ۵۰ میلیون تومانی با کارمزد ۴ درصد و بازپرداخت ۷ ساله پرداخت می‌شود. این تسهیلات که ازسوی سازمان بهزیستی استان و با همکاری بانک‌ها پرداخت می‌شود، برای گروه‌های هدف زنان سرپرست خانوار، افراد آسیب‌دیده اجتماعی، فرزندان مستقل بهزیستی و به‌ویژه معلولان درنظرگرفته شده‌است. سال‌گذشته برای ۵ هزارو ۸۸ نفر از مشمولان دریافت تسهیلات ازجمله معلولان، که ۲ هزار ۶۶۸ نفر از این تعداد را شامل می‌شوند، دراستان تسهیلگری اشتغال انجام شده‌است. معلولانی که تسهیلات دریافت می‌کنند، عموما جزو مشاغل بخش‌خصوصی محسوب می‌شوند، چراکه اکثرا به راه‌اندازی مشاغل خرد خصوصی اقدام یا در بخش‌خصوصی فعالیت می‌کنند. اینها درحالی‌است که درسال‌های اخیر برای اشتغال معلولان در دستگاه‌های دولتی، بیش از ۷۰ معرفی‌نامه ازسوی بهزیستی استان صادر شده‌است، اما تاکنون تعداد انگشت‌شماری از معلولان در اداره‌های دولتی و نیمه‌دولتی استخدام شده‌اند. همچنین باید اشاره کرد که مراکز مثبت زندگی در خراسان‌رضوی اواخر سال گذشته مجوز فعالیت خود را دریافت کردند و واگذاری پرونده‌ها به این مراکز با تأخیر انجام شد، بنابراین هنوز فعالیت این مراکز در استان نمود چندانی پیدا نکرده‌است.
اصفهان
براساس بررسی‌های انجام شده، تحقق سهم ۳ درصدی معلولان اصفهانی از استخدام در دستگاه‌های دولتی درسال‌جاری، چیزی درحدود صفر بوده است. در سال‌های گذشته هم اداره‌های دولتی معمولا روی‌خوشی به این سهمیه نشان نداده‌اند؛ موضوعی که نشان می‌دهد اشتغال معلولان استان در بخش دولتی وضعیت قابل دفاعی ندارد. این‌درحالی‌است که وضعیت در بخش‌خصوصی متفاوت است؛ سهمیه اشتغالی که امسال برای جمعیت زیرپوشش بهزیستی استان اصفهان درنظرگرفته شده ۴ هزارو ۷۲ نفر است که از این تعداد، تاکنون برای هزارو ۶۳۴ نفر شغل ایجاد شده‌است که هزارو ۳۹۶ نفر از این تعداد معلول هستند. ایجاد اشتغال برای معلولان قسمتی از فعالیت‌های تعریف شده مراکز تازه‌تأسیس مثبت‌زندگی هم هست که با اختصاص اعتبار مناسب، سال‌گذشته ازسوی سازمان بهزیستی راه‌اندازی شدند؛ مراکزی که باید با تقویت ارتباط‌های خود با نهادها و سازمان‌های مرتبط، نقش محوری‌تری در اشتغالزایی برای معلولان ایفا کنند. دراین میان باید به این موضوع هم اشاره کرد که جمعیت معلول اصفهان، به‌ویژه زنان معلول، بیشتر در منزل هستند و به‌همین دلیل سعی شده‌است بیشتر به‌سوی مشاغل خانگی، بازاریابی اینترنتی و مشاغل‌مجازی سوق داده شوند.
آذربایجان‌غربی
حدود ۶۸ هزار کارمند دولتی در استان حضور دارند و براساس قانون، حداقل باید ۲ هزارنفر از این تعداد را افراد معلول تشکیل دهند که در عمل، تعداد کارمندان معلول در استان بسیارکمتر از این تعداد است و به بیش از ۵۰ نفر هم نمی‌رسد. این درحالی‌است که با ضعف بخش‌خصوصی در استان در جذب افراد معلول، بهزیستی تلاش می کند با اعطای وام‌های کم‌بهره ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومانی به کارفرمایان، آنان را برای به‌کارگیری این بخش از جامعه ترغیب کند. در سال‌های اخیر زنان معلول استان به‌واسطه محدودیت‌های اجتماعی و فرهنگی، بیش از مردان طعم بیکاری را چشیده‌اند. همچنین درحال‌حاضر حدود ۱۰۰ مرکز مثبت‌زندگی در استان فعال است که بخشی از فعالیت این مراکز برای آموزش مهارت‌های زندگی به‌کار گرفته می‌شود. در سال‌های اخیر نامه‌های متعددی ازسوی سازمان‌های غیردولتی حامی معلولان به مسئولان استانی و نمایندگان مجلس نوشته شده تا اشتغال معلولان مورد توجه بیشتری قرار گیرد، اما آنان با پاسخ نسبتا مشترکی روبه‌رو شده‌اند که درشرایط کنونی، اشتغال افراد بدون معلولیت در اولویت قرار دارد.
خراسان‌جنوبی
آمارها نشان می‌دهد سال‌گذشته ۱۵۰نفر از افراد دارای معلولیت تحت حمایت بهزیستی استان خراسان‌جنوبی، از کمک هزینه‌های اشتغال شامل پرداخت حق‌بیمه سهم کارفرما یا خویش‌فرما و پرداخت کمک‌هزینه ارتقای کارایی افراد دارای معلولیت، برخوردار شده‌اند. همچنین در طول سال۹۸ و ۹۹ برای ۴۸۰نفر دارای معلولیت تحت حمایت بهزیستی استان، با استفاده از مشوق‌های قانونی شامل پرداخت تسهیلات کارفرمایی، ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه به خود توانخواه یا خانواده وی، پرداخت حق‌بیمه سهم کارفرما یا خویش فرما، پرداخت کمک هزینه ارتقای کارایی افراد دارای معلولیت و…، اشتغال ایجاد شده‌است. همچنین اکنون ۱۳مرکز حرفه‌آموزی درمجموع با تعداد ۲۹۸نفر توانخواه خدمت‌گیرنده در شهرستان‌های بیرجند، قائنات، طبس، سرایان، زیرکوه، فردوس، بشرویه و درمیان فعالیت می‌کنند و خدمات توانبخشی، آموزش مهارت‌های روزمره زندگی و ارتباط موثر، مهارت‌های کسب‌وکار و حرفه‌آموزی به توانخواهان پذیرش شده در مرکز ارائه می‌دهند. نکته مهم، اینکه تعدادی از معلولان واجد شرایط برای استخدام در اداره‌های دولتی معرفی شده‌اند، اما این اداره‌ها به دلیل مشکلاتی کلی که درباره اشتغال در استان وجود دارد، قابلیت جذب بسیار کمی دراین زمینه دارند.
قم
براساس بررسی‌های انجام شده، درسال‌گذشته فقط ۳ نفر از معلولان استان قم از قانون استخدام ۳ درصدی معلولان استفاده کرده‌اند و آموزش و پرورش استان تنها سازمانی است که این ۳ شهروند معلول را استخدام کرده‌است. به‌دلیل اینکه بعضی از معلولان توانایی انجام کارهای مورد درخواست دستگاه‌های دولتی را ندارند، این نهادها تمایلی برای به‌کارگیری آنان ندارند. بنابراین زمانی که توانمندی معلولان در گزینش این افراد بررسی می‌شود، بیشتر آنها نمره رضایت‌بخشی دریافت نمی‌کنند، اما بخش عمده‌ای از اشتغال معلولان در قالب ارائه تسهیلات خوداشتغالی و حمایت‌های تشویقی از کارفرماها پیگیری می‌شود. تعهد خوداشتغالی معلولان قمی درسال‌گذشته تخصیص ۲۹ میلیارد تومان تسهیلات بانکی با سود ۴ درصد برای فعالیت ۸۰۱ معلول بود که این تعهد محقق شده‌است. همچنین اعتبار خوداشتغالی معلولان درسال‌جاری به ۴۲ میلیاردتومان افزایش یافته و ۸۴۹ معلول باید از تسهیلات این طرح استفاده کنند. در زمینه حمایت‌های تشویقی از کارفرماها نیز به ازای به‌کارگیری هرمعلول، تا سقف ۵۰ میلیون‌تومان تسهیلات داده می‌شود. سال‌گذشته ۷۰ نفر از مددجویان در قالب این طرح جذب بنگاه‌های بخش‌خصوصی شده‌اند.
همدان
براساس آمارهای اداره‌کل بهزیستی استان همدان، ۴۵هزارو ۵۳۰معلول در استان همدان زندگی می‌کنند، اما بر اساس آمار پالایش شده، ۳۱هزارنفر زیرپوشش اداره‌کل بهزیستی استان همدان هستند. در سال گذشته چیزی درحدود ۷۷۳نفر و درمجموع حدود ۳۸میلیارد تومان و هر معلول به فراخور مهارتی که داشت و ضامنی که معرفی کرد، بین ۲۵ تا ۵۰میلیون تومان از بهزیستی استان همدان وام اشتغال دریافت کرده‌اند. در کنار این طرح، در طرح توانبخشی مبتنی بر جامعه که فعالیت آن در روستاهاست، ۲۷۵نفر بین ۳ تا ۵میلیون تومان کمک بلاعوض استاد- شاگردی دریافت کردند که درمجموع ۶۰۰میلیون تومان می‌شود. در طرح جبران کارایی توان‌یابان نیز کارفرمایان دربرابر به‌کارگیری توان‌یابان، مبلغی از سازمان بهزیستی دریافت می‌کنند که براساس آن، به ۵۱نفر، ۳۳۰میلیون تومان پرداخت شده‌است. در بحث بیمه نیز، کارفرمایان ۲۰۰میلیون تومان بابت به‌کارگیری ۶۵نفر حق‌بیمه دریافت کرده‌اند. به‌گفته مسئولان بهزیستی همدان، قانون ۳ درصد استخدام معلولان در دستگاه‌های دولتی و اجرایی اعمال می‌شود، اما آن‌قدر تعداداستخدامی‌ها محدود است که آمار قابل‌توجهی نیست. البته در مراکز مثبت‌زندگی نیز معلولان به‌کار گرفته شده‌اند، اما به‌دلیل نامرتبط بودن مدرک تحصیلی آنان با مشاغل موجود دراین مراکز، آمار خیلی محدود
است.
خوزستان
۸۶ هزارو ۸۰۲معلول در استان خوزستان زیرپوشش خدمات بهزیستی قرار دارند. سال ۹۶ مرکز کاریابی برای معلولان استان راه‌اندازی شد و سال گذشته نیز همزمان با سراسرکشور، ۱۷۹مرکزمثبت‌زندگی دراین استان به بهره‌برداری رسید. براساس اعلام بهزیستی استان، سال‌گذشته ۱۳۰۰ مددجو وام اشتغالزایی دریافت کردند که میزان آن به ۶۱ میلیارد تومان رسید که سقف هر وام برای هرنفر، ۵۰میلیون‌تومان و با بهره ۴ درصدی و بازپرداخت ۷ ساله است. به گفته معاون مشارکت‌های مردمی و اشتغال بهزیستی خوزستان، مشوق‌های این نهاد برای کارفرمایانی که مددجویان این سازمان را به‌کار گیرند، هم ازنظر تعداد نیرو و هم ازنظر سقف تسهیلات اعطایی، افزایش یافته است. بهزیستی به‌ازای اشتغال به‌کار هرفرد، ۵۰۰میلیون ریال تسهیلات قرض‌الحسنه با سود کارمزد ۴ درصد به کارفرما پرداخت می‌کند. همچنین درسال‌های ۹۸ و۹۹، زمینه اشتغال بیش‌از ۱۲۰۰ نفر از مددجویان به‌صورت خوداشتغالی و کارفرمایی فراهم شده‌است. با همه اینها، به گفته مسئولان خوزستان، قانون ۳ درصد سهم اشتغال معلولان به‌درستی در اداره‌های دولتی اجرا نمی‌شود.
مرکزی
در استان مرکزی از سال ۹۵ تاکنون، ۱۳ معلول از سهمیه استخدام ۳ درصدی معلولان استفاده کرده و جذب دستگاه‌های دولتی شده‌اند. اگرچه بسیاری از معلولان شرایط احراز شغلی در دستگاه‌های دولتی را ندارند، اما این تعداد به‌کارگیری معلولان در دستگاه‌های دولتی به‌معنای استفاده از قانون سهمیه استخدام ۳ درصدی معلولان نیست. درعین حال بهزیستی این استان در سال‌گذشته ۳۷۰ نفر از معلولان را برای دریافت تسهیلات خوداشتغالی به بانک‌های عامل این استان معرفی کرده‌است. علاوه براین، در راستای سیاست‌های تشویقی بهزیستی برای به‌کارگیری معلولان، سال‌گذشته حق‌بیمه ۵۷۴ معلول پرداخت شده‌است. در سال‌جاری نیز بهزیستی استان مرکزی باید هزارو ۳۵۲ معلول را برای دریافت تسهیلات خوداشتغالی به بانک‌های عامل معرفی کند. دراین میان باید اشاره کرد که در استان مرکزی ۴۲ مرکز «مثبت زندگی» وجود دارد که ۱۱ مورد آن با مدیریت معلولان اداره می‌شود. علاوه براین، واگذاری ساختمان‌های دولتی بهزیستی به معلولان در اولویت است، به‌گونه‌ای‌که تاکنون ۱۲ ساختمان دولتی به این قشر واگذار شده‌است.
خراسان‌شمالی
خراسان‌شمالی با دارا بودن ۸۶۳هزارنفر جمعیت، ۲۱هزارو ۳۰۷ معلول دارد. با اینکه ۲۰۳معلول استان در استخدام دستگاه‌های اجرای هستند که ۵ نفر از آنها در سال گذشته به‌کار گرفته شده‌اند، اما به گفته مدیرکل بهزیستی خراسان شمالی، همچنان مهم‌ترین مشکل معلولان این استان، اشتغال است. اعتبار اشتغالزایی سال گذشته مددجویان بهزیستی خراسان‌شمالی ازجمله معلولان استان، ۳۲۰میلیارد ریال بود که به شکل تسهیلات پرداخت و سبب ایجاد ۸۶۴شغل برای مددجویان بهزیستی شد. دامداری و کشاورزی شامل کشت زعفران، راه‌اندازی کارگاه عرقیجات، کشت زعفران، گل محمدی و بادام بیشترین متقاضی دریافت تسهیلات را در استان درمیان معلولان داشته است. همچنین در راستای حمایت از اشتغال معلولان و مددجویان بهزیستی، کارفرمایانی که دراین زمینه اقدام کرده و معلول یا مددجوی زیرپوشش بهزیستی را طبق قانون کار به‌کار گیرند، تسهیلات دریافت می‌کنند. به گفته مسئولان بهزیستی استان، اکنون ۴۰۰ مددجو نیز پشت نوبت دریافت تسهیلات قرار دارند و ۳۰پرونده نیز آماده پرداخت شده است.
کرمان
اگرچه براساس قانون ۳درصد استخدامی‌های رسمی دستگاه‌های اجرایی کشور باید از میان معلولان باشند، اما مسئولان بهزیستی استان کرمان معتقدند که برای تحقق این موضوع با سازمان‌ها و اداره‌های مختلف چالش دارند و به‌صورت مستمر باید با آنها مکاتبه و رایزنی کنند. این درحالی‌است که علاوه بر قانون استخدام ۳ درصدی، قانون حمایت از معلولان هم موجود است که بر اشتغال این افراد تاکید می‌کند، اما اداره‌های دولتی غالبا چندان توجهی به آن ندارند. با وجود چنین شرایطی اداره بهزیستی کرمان تسهیلات ویژه‌ای با سود ۴ درصد و بازپرداخت ۷ ساله به معلولانی که جواز کسب یا مدرک مهارتی از فنی‌وحرفه‌ای داشته باشند می‌پردازد تا خودشان شغلی دست‌وپا کنند. همچنین به کارفرمایانی که ۴۰ نفر از معلولان را استخدام کنند، به‌ازای هرنفر، ۵۰ میلیون تومان و تا سقف ۲ میلیارد تومان تسهیلات ارائه می‌شود. اینها درحالی‌است که به‌گفته مسئولان بهزیستی استان، در بخش ایجاد مشاغل‌خانگی برای معلولان دراستان کرمان، نسبتا موفق عمل شده‌است؛ اگرچه به‌دلیل افزایش هزینه‌ها، ایجاد شغل با این تسهیلات کار ساده‌ای نیست.
اردبیل
در استان اردبیل با وجود اختصاص ۳ درصد از سهمیه آزمون‌های استخدامی برای معلولان، وضعیت به‌کارگیری این قشر مطلوب نیست. این‌درحالی‌است که مسئولان استان اعلام می‌کنند که وضعیت اشتغال دراین حوزه سال‌گذشته نسبت به دو سه سال قبل بهتر شده‌است و معلولان توانسته‌اند از سهمیه‌های استخدامی خود بیشتر استفاده کنند. ازسوی دیگر به‌گفته مسئولان مربوط، سال‌گذشته ۳۶۴ مورد برای بیمه کارفرمایی بهزیستی (باهدف اشتغال در بخش‌خصوصی) اقدام شده که نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است. همچنین مراکز مثبت‌زندگی از اواخر سال‌گذشته کار خود را در استان اردبیل آغاز کردند و اکنون حدود ۴۳ مرکز دراین استان فعال است که پرونده معلولان با شرایط ویژه به این مراکز ارسال شده تا در حوزه‌های مختلف مشغول به‌کار شوند.
کهگیلویه‌وبویراحمد
براساس اعلام مسئولان بهزیستی کهگیلویه‌وبویراحمد، نرخ معلولیت دراین استان به‌دلیل ازدواج‌های فامیلی بالاست و حدود ۱۲ هزارمعلول دراین استان زندگی می‌کنند که به ۳۶هزارنفر خدمات ارائه می‌شود و از این تعداد، ۷هزارنفر درحوزه اجتماعی و زنان سرپرست خانوار و ۱۲هزارنفر نیز معلول هستند. بهزیستی استان برای اجرای قانون ۳ درصد سهم معلولان در استخدام‌های رسمی دستگاه‌های اجرایی، معرفی‌نامه‌هایی به اداره‌ها داده است، اما دراین استان هم قانون اشتغال معلولان به‌درستی اجرا نمی‌شود. درسال‌های گذشته بیش‌از ۶۰ طرح اشتغالزایی معلولان استان به بهره‌برداری رسیده‌است. همچنین ۴۵مرکز خدمات بهزیستی مثبت‌زندگی اواخر سال‌گذشته افتتاح شد. این درحالی‌است که سالانه تسهیلات اشتغالزایی به معلولان و مددجویان بهزیستی استان پرداخت می‌شود، اما به گفته مسئولان مربوط، سهم اشتغال معلولان در اداره‌های دولتی موردتوجه قرار نمی‌گیرد. یکی از مشکلات معلولان استان، علاوه بر مناسب نبودن شهر برای تردد، نامناسب بودن فضای کسب‌وکار عنوان شده‌است.