نوغان داری در گیلان؛ صنعتی فراموش شده یا فرصت اقتصادی؟
نوشته : امیر حسین یزدانی
صنعت نوغانداری در گیلان قدمتی بیش از ۸۰۰ سال دارد و در دورههایی یکی از مهمترین منابع اقتصادی این استان بوده است. در دوران صفویه و قاجار، ابریشم تولیدشده در گیلان به بسیاری از کشورهای اروپایی صادر میشد و سود هنگفتی را نصیب تولیدکنندگان و بازرگانان ایرانی میکرد. در آن زمان، گیلان بهعنوان قطب اصلی پرورش کرم ابریشم در ایران شناخته میشد و رونق این صنعت، باعث شکوفایی اقتصادی و توسعه تجارت خارجی شده بود. اما در دهههای اخیر، این صنعت به دلایل مختلفی به حاشیه رانده شده و زمینهای توتستان که روزگاری از ارکان اقتصاد روستایی بودند، به تدریج رو به نابودی رفتهاند.
شرایط اقلیمی گیلان، بهویژه مناطق فومنات، لاهیجان، صومعهسرا، لنگرود و شفت، از گذشته تاکنون بهترین بستر را برای پرورش کرم ابریشم فراهم کرده است. برگهای باکیفیت توت، آبوهوای مناسب و تجربه چندین نسل از نوغانداران، گیلان را به یکی از مهمترین مراکز تولید پیله ابریشم در کشور تبدیل کرده بود. اما در سالهای اخیر، واردات بیرویه ابریشم خام، تغییر الگوی معیشتی روستاییان، بالا بودن هزینههای تولید و کاهش حمایتهای دولتی، موجب کاهش استقبال تولیدکنندگان محلی شده است.
در سالهای اخیر، برخی برنامههای حمایتی از سوی نهادهای مرتبط مانند مرکز توسعه نوغانداری کشور اجرا شده است، اما هنوز فاصله زیادی تا احیای این صنعت در مقیاس گسترده وجود دارد. افزایش نرخ خرید پیله ابریشم، توزیع رایگان تخم نوغان و ارائه تسهیلات به نوغانداران، از جمله اقداماتی است که میتواند انگیزه تولیدکنندگان را برای بازگشت به این حرفه افزایش دهد. علاوه بر این، توسعه صنایع تبدیلی مانند تولید نخ ابریشم و صنایع دستی مرتبط، میتواند ارزش افزوده این صنعت را بیشتر کرده و آن را به منبع درآمد پایدار برای خانوارهای روستایی تبدیل کند.
نوغانداری نهتنها از نظر اقتصادی حائز اهمیت است، بلکه میتواند در توسعه گردشگری گیلان نیز نقش مؤثری داشته باشد. ایجاد کارگاههای سنتی تولید ابریشم و معرفی این صنعت به گردشگران، علاوه بر درآمدزایی، باعث حفظ این میراث ارزشمند میشود. تجربه کشورهای موفق در این زمینه نشان میدهد که ترکیب صنعت نوغانداری با گردشگری، میتواند هم به اقتصاد محلی رونق ببخشد و هم از فراموشی این حرفه جلوگیری کند.
با توجه به ظرفیتهای گیلان در حوزه نوغانداری، احیای این صنعت نیازمند حمایت همهجانبه، از تسهیلگری دولت گرفته تا مشارکت فعال تولیدکنندگان است. اگر نگاه استراتژیک به این صنعت تقویت شود، میتوان امیدوار بود که نوغانداری گیلان از وضعیت فعلی خارج شده و بار دیگر به جایگاه واقعی خود در اقتصاد محلی بازگردد.