بازار؛ گروه بین الملل: مجارستان در شرایط فعلی سیاست توجه به شرق را در پیش گرفته و بر این اساس ایران را بازیگر استراتژیک مهمی در منطقه می‌داند. درواقع بوداپست به رغم تحریم های غرب علیه تهران هم چنان درصدد توسعه روابط دو جانبه خود با ایران در حوزه های اقتصادی، آموزشی و سیاسی است.

این سیاست مشترک نگاه به شرق ایران و مجارستان علاوه بر بسترسازی برای پیش برد منافع و اهداف دوجانبه می تواند مسیر را برای تقویت روابط اقتصادی دو طرف و حضور گسترده تر ایران در اروپای شرقی هموارتر کند.

از دیدگاه ایران، مجارستان گذرگاهی برای دورزدن تحریم ها و ورود ایران به بازارهای جهانی است. افزون بر این، تهران در تجارت خود با بوداپست راحت تر می تواند از مکانیزم های تهاتر کالا یا ارزهای ملی استفاده کند و بدین ترتیب علاوه بر خنثی سازی تحریم ها با افزودن مجارستان به مقاصد صادراتی خود به بازار کشورهای همجوار مانند کرواسی، اسلوواکی و رومانی نیز راه یابد

از دیدگاه ایران، مجارستان گذرگاهی برای دورزدن تحریم ها و ورود ایران به بازارهای جهانی است. افزون بر این، تهران در تجارت خود با بوداپست راحت تر می تواند از مکانیزم های تهاتر کالا یا ارزهای ملی استفاده کند و بدین ترتیب علاوه بر خنثی سازی تحریم ها با افزودن مجارستان به مقاصد صادراتی خود به بازار کشورهای همجوار مانند کرواسی، اسلوواکی و رومانی نیز راه یابد.

اخیرا نیز وزیر امورخارجه ایران حسین امیر عبداللهیان و همتاری مجار وی پیتر سیارتو در گفت و گوی تلفنی خواستار توسعه روابط دوجانبه در تمامی سطوح شده اند.

هر چند ایران با هدف رشد مناسبات تجاری خود با صربستان اقدام به افتتاح مرکز تجاری و دفتر توسعه روابط تجاری خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در این کشور کرده است و دو کشور در اواخر سال ۲۰۲۱ یادداشت تفاهمی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی در زمینه‌های تصفیه آب، بذر، نیروگاه، خوراک دام و مصالح ساختمانی و فرصت‌های سرمایه گذاری مشترک امضا کرده و ظی سال های اخیر اقدام به تبادل هیات های تجاری کرده اند، اما با توجه به پتانسیل قابل توجه اقتصادی ایران لازم است گام های مکملی همچون توسعه زیرساخت تجارت، حل مشکلات بانکی و غیره نیز برداشته شود.

دست باز ایران برای مشارکت پایدار با مجارستان در حوزه های انرژی و پتروشیمی

بوداپست برای تامین انرژی به شدت به مسکو وابسته است و ۸۵ درصد گاز این کشور و ۶۵ درصد نفت آن توسط روسیه تامین می‌شود. مقامات مجارستان علاوه بر محکوم کردن مکرر تحریم های غربی علیه روسیه به تامین نفت و گاز خود از این کشور ادامه داده و با هدف دلار زدایی و مصونیت از گزند تحریم ها بهای آن را به روبل پرداخت می کنند.

به تازگی الکسی میلر مدیرعامل گازپروم در گفت‌وگو با تلویزیون دولتی روسیه گفته است: حجم قابل توجهی از گاز روسیه در حال ورود به بازار مجارستان است. در سال جاری یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز از روسیه به مجارستان صادر شده است و در پاییز و زمستان جاری هم حجم بیشتری از گاز به این کشور عضو اتحادیه اروپا تحویل داده می شود.

البته مجارستان در این میان گوشه چشمی هم به منابع نفت و گاز عظیم ایران دارد . وزیر امور خارجه مجارستان در سال گذشته خواستار صادرات گاز و نفت ایران به اروپا شده و گفته بود: «ورود قوی‌تر ایران به بازار جهانی انرژی در راستای منافع کل کشورها و ملت‌های جهان است.»

سال گذشته مجارستان در تامین سوخت مورد نیاز خود با بحران بزرگی مواجه شد. کمبود سوخت در درجه اول به‌دلیل واردات ناکافی و توقف فعالیت پالایشگاه بزرگ این کشور به‌دلیل تعمیر و نگهداری صورت گرفت.

مهرماه سال گذشته نیز علی باقری معاون سیاسی وزیر خارجه طی سفر خود به بوداپست با اشاره به استمرار جنگ در اروپا و به مخاطره افتادن امنیت انرژی در این منطقه تصریح کرده بود که جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا در کنار سایر عرضه‌کنندگان انرژی، ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه خود را برای بازگشت امنیت انرژی به بازار به اشتراک بگذارد.

بحران سوخت برای اروپا تا جایی پیش رفت که در تیر ماه سال گذشته مذاکراتی میان ایران و غرب در قطر صورت گرفته بود و اروپا خواستار تامین انرژی از سوی ایران شده بود. حتی در آن زمان رئیس جمهوری فرانسه امانوئل مکرون از نیاز این کشور به نفت و گاز ایران صحبت کرده بود که می تواند از مسیرهایی همچون قطر، دریای مدیترانه و ترکیه به اروپا برسد.

از آنجایی که مجارستان سهم بسیار اندکی از ثروت طبیعی سوخت های فسیلی را در اختیار دارد و متقابلا ایران در زمینه عرضه نفت خام و گاز یکی از کشورهای مهم تامین کننده است، این موضوع می تواند فرصتی مطلوب برای ایران باشد تا شراکتی ایمن با برد متقابل را با مجارستان در حوزه انرژی رقم زند و به پیشبرد روابط اقتصادی دو طرف کمک کند

از آنجایی که مجارستان سهم بسیار اندکی از ثروت طبیعی سوخت های فسیلی را در اختیار دارد و متقابلا ایران در زمینه عرضه نفت خام و گاز یکی از کشورهای مهم تامین کننده است، این موضوع می تواند فرصتی مطلوب برای ایران باشد تا شراکتی ایمن با برد متقابل را با مجارستان در حوزه انرژی رقم زند و به پیشبرد روابط اقتصادی دو طرف کمک کند، چون همان طور که پیش تر گفته شد انرژی پاشنه آشیل مجارستان است و این کشور به شدت به واردات سوخت و نفت و گاز برای تامین نیازهای جمعیت حدود ده میلیون نفری خود وابسته است.

حتی اوایل سال گذشته نیز مجید چگنی، معاون وزیر نفت گفته بود: «ایران در حال بررسی این موضوع (صادرات گاز به اروپا) است اما هنوز به نتیجه مشخصی نرسیده‌ایم. ایران همواره به دنبال توسعه دیپلماسی انرژی و توسعه بازار است.

البته که تحقق چنین هدفی نیازمند ایجاد بسترهای لازم دیپلماتیک از جمله پویایی بیش تر دیپلماسی انرژی، یافتن روش هایی برای دور زدن تحریم ها، یافتن مسیرهای ایمن برای انتقال گاز به مجارستان، اتخاذ گام هایی برای عدم رهگیری نفتکش های ایرانی و اقداماتی از این دست است.

صنایع بخش انرژی در ایران، کشوری که از جمله بزرگترین دارندگان ذخایر گاز جهان به شمار می‌آید از سال ۲۰۱۸، زمان خروج یکجانبه واشنگتن از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ قدرت های بزرگ جهان با تهران تحت تأثیر تحریم های شدید ایالات متحده قرار دارد.

محصولات غذایی و کشاورزی گزینه سودآور دیگر برای توسعه تعاملات تجاری

حوزه های محصولات پتروشیمی و انرژی نمی تواند تنها محورهای پرپتانسیل برای تعاملات ایران و مجارستان باشد، چرا که ایران با تنوع اقلیمی و جغرافیایی دست بالایی در تولید و صادرات محصولات غذایی و کشاورزی و حتی غلات در تمامی زمینه ها دارد و این موضوع می تواند برای بازار ۱۰ میلیونی مجارستان بسیار جالب پرکشش باشد.

طی چند ماه اخیر افزایش ۴۵ درصدی قیمت مواد غذایی در مجارستان با وجود کاهش قیمت انرژی مردم این کشور را وادار به اولویت‌بندی لیست غذایی خود کرده است و بسیاری از اقلام مانند محصولات پروتئینی که پیش تر در سبد خرید خانوارها به طور معمول قرار داشتند در حال حاضر کالاهایی لوکس محسوب می شوند.

جنگ اوکراین، شدت گرفتن بحران هزینه زندگی، فراگیر شدن خشکسالی، افزایش قیمت انرژی، ناکارآمدی در کشاورزی و صنایع فرآوری غذا در مجارستان و کاهش تاریخی ارزش فورینت؛ واحد پول این کشور، وضعیت تورم را در مجارستان وخیم‌تر از دیگر کشورهای اروپایی ساخته است

جنگ اوکراین، شدت گرفتن بحران هزینه زندگی، فراگیر شدن خشکسالی، افزایش قیمت انرژی، ناکارآمدی در کشاورزی و صنایع فرآوری غذا در مجارستان و کاهش تاریخی ارزش فورینت؛ واحد پول این کشور، وضعیت تورم را در مجارستان وخیم‌تر از دیگر کشورهای اروپایی ساخته است.

درحالی که مجارستان یکی از تولیدکنندگان عمده گندم، ذرت، دانه‌های روغنی و گوشت است، اما طبق پژوهشی که سال گذشته توسط اداره ملی ایمنی زنجیره غذایی انجام گرفت، حدود ۳۰ درصد از اقلام غذایی در زنجیره غذایی این کشور از طریق واردات تامین می شود و از آنجایی که فورینت مجارستان طی سال گذشته در برابر دلار آمریکا ۴۰ درصد و در برابر یورو ۲۰ درصد تضعیف شده است، هزینه واردات، و در نتیجه قیمت مواد مصرفی به شدت افزایش پیدا کرده است.

در حال حاضر برخی میوه و سبزیجات، خشکبار ، شیرینی و قارچ جزء اقلا صادراتی ایران به مجارستان به شمار می آید که می توان با برنامه ریزی صحیح، بازاریابی مناسب و حل مشکلات لجستیکی تنوع اقلام غذایی صادراتی به مجارستان را افزایش داد.

نگاهی کوتاه به روند تجارتی

میزان مناسبات تجاری ایران و مجارستان طی سال های اخیر با افت و خیز های زیادی همراه بوده است. حجم مبادلات تجاری ایران و مجارستان در بازه زمانی ۵ ماهه نخست سال جاری میلادی (دی ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۱) در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، بیش از ۶ میلیون دلار افزایش داشته است و بر اساس داده‌های مرکز آمار رسمی مجارستان موسوم به KSH مجموع کل مبادلات ایران و مجارستان در این بازه زمانی ۱۹ میلیون و ۳۵۰ هزار و ۷۰۶ دلار بوده است.

سهم صادرات کالاهای ایرانی به بازارهای مجارستان در این فاصله زمانی ۵ میلیون و ۷۱۴ هزارو ۲۸۸ دلار بود. واردات کالا از مجارستان به ایران در پنج ماه نخست سال میلادی جاری حدود ۱۳ میلیون و ۶۳۶ هزار و ۴۱۸ دلار بود. حجم مبادلات تجاری ایران و صربستان در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۱ میلیون دلار بوده که ۵۹ میلیون دلار آن صادرات ایران به این کشور اروپای غربی بوده است.

شایان ذکر است حجم تجارت دو کشور در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۴۸ میلیون دلار ( طبق مرجع آمار مجارستان ) و در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۳ میلیون دلار بوده است. احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی ایران در آبان ماه گذشته و پس از سومین کمیسیون همکاری های اقتصادی دو کشور گفته بود دو کشور به دنبال ارتقای روابط تجاری تا ۱۰۰ میلیون یورو هستند.

رقم تجارت میان دو کشور در سال ۲۰۱۹ حدود ۴۱ میلیون دلار بوده است و این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ و پیش از خروج آمریکا از برجام و انحلال توافق هسته ای حدود ۱۸۴ میلیون دلار بوده است.

عمده کالاهای صادراتی ایران به مجارستان را خشکبار، دانه‌های روغنی، چای، توتون و فرآورده‌های آن، پنبه، روغن نباتی، ماهی و کنسرو و پوست و روده و پشم و ابریشم طبیعی و فرش و پارچه‌های ابریشمی، منسوجات نخی و نخ پنبه و سنگ‌های معدنی ، محصولات شیمیایی و پلاستیکی و برخی ابزار پزشکی تشکیل می دهد.

جمع بندی

مواضع مشترک مجارستان با روسیه و بلوک شرق ناگزیر با برخی از سیاست‌های ایران همپوشانی دارد. هماهنگی با اروپا و غرب آسیا، تعمیق روابط راهبردی میان بوداپست و تهران می‌تواند ابزاری برای پیشبرد اهداف و منافع متقابل آنها باشد. البته اگر مجارستان بیش از حد به ایران نزدیک شود، نسبت به تحریم‌های احتمالی غرب محتاط خواهد بود.

هم چنین موقعیت مجارستان به عنوان دروازه اروپای غربی، بوداپست را به عنوان یک نقطه دسترسی مهم به این بازارها، حتی به طور بالقوه یک مرکز لجستیک و حمل و نقل بین اتحادیه اروپا و آسیا قرار می‌دهد.

البته سایر حوزه های غیر تحریمی مانند کشاورزی، مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی نیز می تواند گزینه ای مطلوب برای توسعه تعاملات تجاری میان تهران و بوداپست باشد چرا که با وجود محدودیت‌های زیاد در خصوص نقل و انتقالات مالی، می‌توان از ظرفیت برخی بانک‌های ایران که از محدودیت‌های کمتری برخوردار هستند،رمزارزها، ارزهای غیر دلار و اقداماتی از این دست برای رشد مناسبات اقتصادی میان دو طرف استفاده کرد. افزون بر این، در حال حاضر بیش از ۲۰۰۰ دانشجوی ایرانی در مجارستان مشغول به تحصیل هستند و زمینه های آموزشی بعد مهمی از تعاملات میان دو کشور را تشکیل می دهد.