کارواشتغال به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه گفتگوی ویژه خبری با حضور دکتر فقهی رئیس پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای دکتر اسداللهی رئیس مرکز علوم و فنون لیزر ایران به صورت تصویری و آقای طیب نیا مدیرعامل مجتمع فولاد مبارکه به صورت تصویری موضوع توسعه فناوری ليزر در صنايع بالادستی را مورد بحث و گفتگو قرار داد.

مجری: در برنامه گفتگوی ویژه امشب دستاورد‌هایی که در حوزه صنعتی در سازمان انرژی اتمی پیگیری شده البته به ویژه حوزه لیزر و دستاورد‌هایی که این حوزه می‌تواند برای ما داشته باشد بررسی می‌کنیم. پژوهش‌هایی که انجام شده و منجر به تولید محصول شده و نیاز صنایع را برطرف کرده و همچنین ارتباط دو سویه صنعت با متخصصان حوزه هسته‌ای را که چقدر متخصصان توانستند نیاز‌های صنعت را برطرف کنند و صنایع بتوانند از این دستاورد‌ها از این محصولات استفاده کنند در جهت ایجاد ارزش افزوده برای صنایع خودشان. دستاوردی که امروز تحویل داده شد صنعت فولاد مبارکه جزو دستاورد‌های راهبردی کشور است تفاهم نامه‌ای هم میان سازمان انرژی و اتمی و صنعت منعقد شده تا بتوانند محصولات متعددی را که موردنیاز است بومی سازی کنند و در اختیار صنایع قرار بدهند البته این مسیر همچنان در حال حرکت است و دستاورد‌های زیادی در ادامه پیش روی کشور و صنایع کشور است.

پخش گزارش

سوال: دکتر فقهی اشاره می‌فرمایید به محصولات متعددی که در حوزه صنعتی به دست متخصصان صنعت هسته‌ای ساخته شده در اختیار صنعت قرار گرفته و خاطرم هست در سال‌های گذشته محصولات مختلفی بوده تو ایزوتوپ‌های صنعتی بسیار کار کردیم؟
فقهی: صنایع برای افزایش بهره‌وری، کیفیت و در نتیجه سود آوری روی می‌آورند به سمت فناوری‌های پیشرفته و از جمله فناوری‌های پیشرفته هسته‌ای که به همین علت متقاضی زیادی در حوزه صنعت دارد منتها اندازه‌گیری‌ها در شرایطی ایجاب می‌کند که روش‌های هسته‌ای بر سایر روش‌ها ارجحیت داشته باشد به عنوان مثال در جا‌هایی که اولتراسونیک، الکترومغناطیس، هیدرواستاتیک و روش‌های خازنی ناموفق هستند روش‌های هسته‌ای موفق هستند. حالا اون شرایط چه شرایطی است عمدتاً شرایطی که حرارت بسیار بالا درش وجود دارد فشار بسیار بالا وجود دارد و محیط‌های اسیدی داریم، محیط‌های چند فازی داریم، خورندگی زیاد داریم و جا‌هایی که لزوم اندازه‌گیری‌های دقیق ایجاب می‌کند.
در مجموع زمانی که شرایط اندازه‌گیری‌ها سخت باشد که عمدتاً در صنعت همین شرایط خشن وجود دارد و دقت اندازه‌گیری مناسب مدنظر بشود روش‌های هسته‌ای به کمک می‌آیند.

سوال: و الان توانستیم در این زمینه کار بکنیم پژوهش‌ها تبدیل به محصول شود؟
فقهی:خوشبختانه، البته اینکه این تجهیزات در کشور ما در پالایشگاه‌ها و بعضی صنایع از قبل از انقلاب هم استفاده می‌شدند این مشخص است، اما پس از آن دیگر به واسطه این قطع ارتباط و کمبود متخصص در این زمینه خیلی از این تجهیزات از کار افتادند. به مرور زمان دانش هسته‌ای در دانشگاه‌ها شروع شد، اساتید دانشجویانی تربیت کردند این دانشجویان فارغ‌التحصیل شدند بعد رفتند با صنعت آشنا شدند و در دنیای واقعی طراحی هایشان را انجام دادند و تجربیات صنعتی کسب کردند و منجر شد به شکل‌گیری شرکت‌ها، این شرکت‌ها باز دو نوع هستند شرکت‌هایی هستند که کماکان دولتی هستند و تحت حمایت سازمان انرژی اتمی کارشان را ادامه می‌دهند و عمدتاً در کار‌های حاکمیتی و کار‌هایی که نیاز به سرمایه گذاری اولیه زیاد دارد و خوشبختانه در کنار این‌ها فارغ‌التحصیلان رفتند شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی هم زدند و در حوزه هسته‌ای چندین شرکت موفق خصوصی وجود دارد، چون من نمی‌توانم اسم بیاورم ولی مردم با یک جستجوی ساده در اینترنت می‌توانند ببینند که چه محصولات با کیفیتی را همین جوان‌ها تولید می‌کنند و حتی مشتری‌های خارج از کشور دارد با قیمت‌های بسیار مناسب.

سوال: آقای اسداللهی در مورد جوش فیبری لیزری می‌فرمایید کارش چیست چطور ساخته شده و الان در مجمتع فولاد فکر می‌کنم به کار گرفته شده؟
اسداللهی: بله تقریباً بیش از یک ماه است که این دستگاه جایگزین نمونه خارجی شده که این به گفته عزیزان در شرکت فولاد مبارکه سال‌ها بود که ارتباط فروشنده با این شرکت قطع شده بود و پاسخ نمی‌دادند و این دستگاه هم از توان کافی برخوردار نبود و نیاز به جایگزینی داشت با مراجعه به مرکز ملی علوم و فنون لیزر و همکاری مشترک براساس مطالعه نیاز‌های این عزیزان در فولاد مبارکه و یک تیمی متشکل از پانزده نفر از محققین و دانشمندان مرکز و همراهی عزیزان در فولاد مبارکه طی چهار سال تحقیق و مطالعه توانستند که دست پیدا بکنند به این تکنولوژی. اینکه دستگاه جوش قبلی از نوع گازی بوده هم هزینه گاز‌های مصرف شده در این خیلی گران بوده و هم اینکه کیفیت این جوش را نداشته با جایگزین کردن این به جوش فایبرهمان فیبری که با طول موج خیلی دقیق‌تر این طول موج جوش لیزر (س او دو) ده میکرون بوده که الان با یک میکرون دارد یعنی با دقت و کیفیت بسیار بالایی انجام می‌شود حالا آقای جناب آقای دکتر طیب‌نیا باید از کیفیت تعریف بکنند ولی آن چیزی که دوستانمان بهش رسیدند این است که جا دارد که از همه عزیزان در این حوزه هم در شرکت فولاد مبارکه هم همکاران خودم در مرکز علوم و فنون لیزر تشکر و قدردانی بکنم.

سوال:آقای دکتر طیب‌نیا شما هم می‌فرمایید استفاده از دستاورد‌های متخصصان صنعت هسته‌ای در صنعت پیش از این از چه محصولاتی استفاده شده
طیب‌نیا: همان‌طور که مستحضر هستید خط نورد سرد فولاد مبارکه یک خط منحصر به فرد است که بسیاری صنایع کشور یعنی بالغ بر هزار صنعت بزرگ و کوچک کشور از خودروسازی‌ها و لوازم خونگی گرفته تا صنایع لوله و پروفیل و انتقال آب و گاز و … وابسته به این خط هستند؛ و محصولات آن را استفاده می‌کنند در صنایع مختلف بعد از اینکه درطی یک دهه گذشته ما در تحریم‌ها قرار گرفتیم و خاصه خود فولاد مبارکه در صدر لیست تحریم‌ها قرار گرفت به عنوان یک صنعت مادر بسیاری از بخش‌های ما مورد تهدید قرار گرفت تأمین نیازهایشان و تجهیزاتشان، خوب یک نهضت بومی‌سازی اتفاق افتاد، اما این اتفاقی که امروز این رویدادی که امروز شاهد بهره‌برداری موفقیت آمیز بودیم.
در خط نورد سرد ما تجهیزی وجود داشت که در حقیقت ماشین جوش لیزر گازی بود که از سال هشتاد و چهار نصب شده بود روی خط و تا به امروز مشغول فعالیت بود درطی یک دهه گذشته ارتباط ما با سازنده که انحصاراً در اختیار یک شرکت آمریکایی بود قطع شده بود و امکان سرویس‌دهی به این تجهیز یا جایگزینش وجود نداشت. این خیلی تهدید بزرگی بود برای این خط در حقیقت استراتژیک و راهبردی برای کشور، در سال ۹۸ همان طوری که فرمودند عزیزمان قرارداد تحقیقاتی را ما با مرکز تحقیقات علوم و فنون منعقد کرده‌ایم.
فنون لیزر ایران و درطی این چهار سال همکاری یک کار تیمی مشترک شکل گرفت و الحمدالله ما امروز شاهد راه‌اندازی موفقیت‌آمیز این تجهیز بودیم اتفاقی که افتاد این بود که نه تنها این تجهیز جایگزین شد. بلکه تکنولوژی روز جایگزین تجهیز قبلی شد و این نکته‌ای است که اهمیت بسزایی دارد و مصرف گاز هلیوم در خط قبلی حذف شد هلیومی که وابسته کپسول‌های وارداتی بود باید وارد می‌شد هزینه تولید این تجهیز به جرأت می‌توانم بگویم شاید قریب ده درصد تجهیز خارجی اش است و مهم‌تر از آن اینکه یک نقطه گلوگاهی بعضی وقت‌ها شاید ارزش و در حقیقت خود این تجهیزات خیلی دارای ارزش بالایی نباشد ولی آن ارزش آفرینی که در قبال آن به وجود می‌آید هزاران برابر ارزش خود آن تجهیز است برای تهیه بنیان و ریسک‌پذیری.
سوال: آقای طیب‌نیا در گذشته هم سابقه داشته که شما از دستاورد‌های متخصص صنعت هسته‌ای در مجتمع فولاد مبارکه استفاده بکنید درست است؟
طیب‌نیا: بله ما در گذشته تجهیزات مختلفی را در بحث ضخامت‌سنج‌ها، جریان سنجش‌های دو فازی، دانسیته سنج و در حقیقت کنترل‌های سطوح قالب تجهیزاتی رادر همکاری‌ها داشتیم در حقیقت با زیر مجموعه‌های سازمان انرژی اتمی و مرکز علوم و فنون ایران تجهیزاتی را داشتیم.
اما یک نکته خیلی اهمیتش اینجا بسزاست. اتفاقی که امروز شاهدش بودیم خوب همین بود که عرض شد خدمتتان ولی یک نکته بسیار با اهمیت‌تر از این هست و من خواهشم این است که عزیزان بیننده این نکته را دقت بکنند ما در سال گذشته در صنعت فولاد و فقط در یک کارخانه یک شرکت یعنی فولاد مبارکه بالغ بر هزار و سیصد و ده قطعه تجهیز و ماده مصرفی را بومی سازی کردیم. امسال از ابتدای سال تا به امروز یعنی درطی این نه ماه بالغ بر هفتصد قطعه تجهیز و ماده مصرفی بومی سازی شده که این تجهیزی که امروز رونمایی شد یکی از آن هفتصد قطعه تجهیز هست. ببینید نکته‌ای که می‌خواهم بگویم این است که این یک نهضت است این اتفاقی که امروز در کشور افتاده و ما به مدد تحریم‌ها و با قطع امید از صاحبان تکنولوژی و امپراتوران قدرت و ثروت امروز در عرصه صنعت و اقتصاد کار‌هایی بزرگی را داریم در کشور انجام می‌دهیم من به جرأت می‌گویم درطی ده سال اخیر بعد از جدی شدن تحریم‌ها حالا ما درطی چند دهه اخیر محدودیت‌ها تحریم‌ها را داشتیم ولی درطی این یک دهه اخیر که به طور جدی‌تر و کامل در معرض تحریم‌ها قرار گرفتیم.

سوال: آقای دکتر فقهی می‌فرمایید که الان در حوزه لیزر ما داریم صحبت می‌کنیم و تجهیزی که آقای طیب‌نیا و آقای دکتر اسداللهی در موردش صحبت کردند و به اهمیت آن هم اشاره کردند، خوب در صنعت فولاد کاربرد داشت در مورد تجهیزات دیگر صحبت کردند که قبلاً داشتند استفاده می‌کردند در مورد کاربرد فناوری لیزر و اصلا کاربرد فناوری هسته‌ای در صنایع دیگر صنایع دیگر می‌توانیم توضیح بفرمایید کاربرد دیگردر چه صنعتی دارد؟
فقهی: لیزر به عنوان یک پرتو متمرکز که با تنظیم طول موجش می‌تواند مقدار انرژی متفاوتی را در بازه‌های زمانی کوتاه وارد بکند کاربرد بسیار گسترده‌ای در پزشکی و صنعت دارد دو نمونه بارزش در صنعت همون جوش و برش است و به خصوص جوش سرد که در مواقعی که امکان استفاده از روش‌های دیگر وجود ندارد لیزر بسیار کارآمد.

سوال:الان فناوری اش را بومی کردید؟
فقهی: بله الحمد الله زمانی لیزر یک فناوری خیلی محرمانه بوده و در دنیا و در کشور ما  وارد می‌شده  الان تمام اجزایش را از آن بلوری که فرایند فیزیکی را تولید می‌کند تا آیینه هایش را خیلی چیز‌ها را داریم می‌سازیم البته شاید هم لازم نباشد همه اجزایش را خودمان بسازیم ولی لیزر در کشور ساخته می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سوال: یک نکته مهم که بازخورد از صنعت است و این ارتباطی که بین صنعت و متخصصان باید ایجاد بشودمخصوصا با صنعتی که صنعت هسته‌ای دارد شما فرمودید که صنعت پیشرفته است استفاده از فناوری هسته‌ای می‌تواند منجر به تولید قطعات و تجهیزات پیشرفت بشوددر حوزه ابزار دقیق ما کار کردیم این بازخورد، این ارتباط الان چطور است؟
فقهی: روز به روز رو به افزایش است آشنایی صنایع مختلف با توانمندی‌هایی که در صنعت هسته‌ای است باعث شده که تقاضا‌هایی برای ساخت تجهیزات مشابهش افزایش پیدا بکند و صنایع دیگر دارند از روش‌های سنتی عبور می‌کنند و به سمت روش‌های جدید همان‌طور که گفتم این باعث افزایش بهره‌وری و سود دهی و کیفیت محصولات می‌شود، هسته‌ای هم با یک رشد بسیار زیادی در صنعت دارد نقشش را بازی می‌کندالبته این خیلی بستگی داشت به رویکرد مسئولین سازمان انرژی اتمی که الحمدالله در دو سال گذشته صنعت سازمان انرژی اتمی به سمت صنعت رفته در بعضی مواقع تجهیزاتی را با هزینه خود سازمان می‌سازیم بعد می‌گوییم استفاده بکنید اگر پسندیدید آن کارایی را داشت باید بردارید این اقدام بسیار اقدام ارزشمندی است که درایت  مسئولین محترم دولت و همین‌طور معاون محترم رئیس‌جمهور را علت اصلی اش من می‌دانم.

سوال: آقای دکتر اسداللهی خوب این تجهیز با تلاش متخصصان در مرکز علوم و فنون لیزر ایران ساخته شده امروز تفاهم نامه‌ای منعقد شده بین مرکز علوم و فنون لیزر ایران و صنعت درست است؟
اسداللهی: تفاهم‌نامه یازده ماده‌ای را ما با آقای طیب‌نیا امضا کردیم که در حوزه‌های مختلف با توجه به نیاز‌هایی که شرکت فولاد مبارکه می‌تواند در خطوط مختلف تولید و مونتاژ داشته باشد همین‌طور ظرفیت‌هایی که شرکت فولاد مبارکه می‌تواند در اختیار مرکز ملی علوم و فنون لیزر قرار بدهد این‌ها را قرار شده که بیشتر مطالعه کنند و در قالب قرارداد بتوانیم با همدیگر کار مشترکی را انجام بدهیم مثل این کار خیلی خوبی که امروز اتفاق افتاده اجازه بدهید من به چند نکته اشاره کنم.

سوال: درکنار این نکته که شما فرمودید فکر می‌کنم ایجاد اشتغال برای نخبگان و شرکت‌های دانش‌بنیان هم یکی از مزیت‌هایی است که می‌تواند این ارتباط صنعت با متخصصان صنعت هسته‌ای و فناوران داشته باشد درست است؟
اسداللهی: قطعاً ما به دستور جناب آقای مهندس اسلامی یک ماهی است که کار را شروع کردیم سرریز دانش فناوری لیزر در صنایع جلساتی را با شرکت‌های هواپیمایی، شرکت‌های کشتی‌سازی و علوم پزشکی برقرار کرده‌ایم قرارداد‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی در حال انعقاد است که به زودی ان‌شاءالله خبرش در رسانه‌ها منتشر خواهد شد.

سوال: آقای دکتر طیب‌نیا الان شما دارید از محصول داخلی استفاده می‌کنید مزیت هایش را برخی آقای دکتر اسداللهی گفتند، خدمات پس از فروش است، تأمین قطعه است که خودشماهم بهش اشاره کردید توان فناوران داخلی را در صنعت چطور می‌بینید؟
طیب‌نیا: ببینید یک اتفاقی که افتاده این اعتماد و خودباوری است که در درجه اول در صنعت باید به وجود بیاید تا این صنعت بتواند اعتماد بکند به شرکت‌های داخلی به شرکت‌های دانش‌بنیان این ریسک‌پذیری را داشته باشد که به هر جهت خطوط تولید ما الان به واسطه وابستگی صنایع مختلف خوب خیلی خطوط حساسی است این ریسک پذیری الان در صنعت ما به وجود آمده از آن طرف این خودباوری هم در شرکت‌های دانش بنیان در جوانان ما در نخبگان ما در شرکت‌های مختلف به وجود آمده که ما می‌توانیم. این اتفاق بزرگی است امروز شرکت‌های بزرگ خوب به عنوان پشتیبان شرکت‌های دانش‌بنیان دارند اتفاقات بزرگی را رقم می‌زنند ما تقریباً می‌توانم به قطع یقین عرض کنم خدمت شما بالغ بر نود درصد تجهیزات و قطعات و مواد مصرفی در صنعت ما امروز بومی سازی شده با همین نگاه و در همه موارد هم جواب گرفتیم. یعنی در مواردی که اعتماد کردیم حتی با کیفیت مطلوب‌تر از مشابه خارجی جواب گرفتیم؛ لذا امروز علاوه بر اینکه شرکت‌های بزرگ وظیفه دارند به عنوان پیش‌رانان اقتصاد و به عنوان لوکوموتیو‌های صنعت شرکت‌های کوچک را راهبری بکنند هدایت کنند حمایت بکنند مجموعه‌های بزرگ سازمان‌های بزرگ هم باید کنار هم قرار بگیرند تا این ناوگان صنعت با سرعت بیشتر به حرکت در بیاید و واقعا این این اتفاق الان افتاده و در حوزه های مختلف می‌بینیم ثمراتش را و اگر می‌بینیم امروز صنعت ما روی پاست امروز ما با این خیلی نکته‌ای است با وجود محدودیت‌هایی که داریم به هر جهت برق، گاز و مواد اولیه، در حوزه‌های مختلف امروز یک صنعتی مثل صنعت فولاد با صد درصد ظرفیت کار می‌کند.
سوال:در یک دقیقه جمع بندی کنید؟
طیب‌نیا: ببینید با هدف‌گذاری استفاده از توانایی متخصصان داخلی، ما سال گذشته پنجاه عدد لوکوموتیو را داخلی‌سازی سفارش گذاشتیم و امروز داریم از آن لوکوموتیو ساخت داخل بهره‌برداری می کنیم حدود بیست ماه پیش نیروگاهی را با کلاس اف شروع کردیم در داخل کشور و ماه گذشته با حضور آقای رئیس‌جمهور بهره‌برداری فاز یک را داشتیم. امروز پروژه خط نورد گرم دو فولاد مبارکه با هدف اینکه مردم کشور ما سوار خودروی با کیفیت بالاتر بشوند. لوازم خونگی با کیفیت بهتر، ورق سبک و مستحکم داشته باشیم یک پروژه، یک ابر پروژه است دارد اجرا می‌شود. داریم برای کاهش آلایندگی نوع تکنولوژی که استفاده می‌کنیم نیروگاه خورشیدی ششصد مگاواتی که در شرق اصفهان دارداحداث می‌شود.

سوال: آقای دکتر اسداللهی در این ارتباطی که برقرار شده بین صنعت و مرکز علوم و فنون و گفتید ادامه هم دارد با انعقاد تفاهم‌نامه و در حوزه‌های دیگر اشاره کردیم در این خصوص هم جمع‌بندی می‌فرمایید که مسیر پیش رو به چه نحو تعریف شده؟
اسداللهی: ما جلساتی را با شرکت‌های کشتی‌سازی داشتیم، واقعاً وقتی که در این جلسات و به هر حال مسئولین این صنایع آشنا می‌شوند با فرآیند‌های تولید و پروپوزال که ما به آن‌ها ارائه می‌دهیم که با استفاده از این روش‌ها می‌توانید چقدر صرفه‌جویی داشته باشید ممکن است سرمایه‌گذاری اولیه اش گران باشد ولی چقدر می‌توانیم سرعت و دقت را ببریم بالا خیلی از فرایند‌ها را حذف کنید، خدمت شما عرض شود که عملیات مونتاژ همین همین‌طور در صنایع هوایی که کاملاً آشنا هستند ما با مپنا جلسه داشتیم مپنا مبنای هوایی که داشتند خرید از خارج انجام می‌دادند وقتی آشنا شدند با مجموعه ما ظرفیت‌های ما، متوقف کردند و اعلام آمادگی کردند که همین الان حاضریم قرارداد ببندیم و چون ما عازم سفر اصفهان بودیم موکول شد به هفته بعد در حوزه پزشکی که خوب به‌هرحال توان لیزر‌های پزشک خیلی پایین است یعنی یک چیز پیش پا افتاده است برای این مرکز.
ساخت لیزر‌های پزشکی مذاکراتی شد که ان‌شاءالله با سیاست‌های آقای مهندس اسلامی این‌ها تجاری سازی بشود و سرریز این دانش به بازار و سفره‌های مردم کشیده شود.

سوال: آقای دکتر فقهی در خصوص کاربرد و تربیت نیروی انسانی متخصص صحیح، کوتاه توضیح بفرمایید ممنون می‌شوم؟
فقهی: سرمایه انسانی که در هر کشوری ارزشمندترین دارایی آن کشور است و در کشور ما بسیار دارایی ارزشمندی را داریم جوانان بسیار توانمندی را داریم اساتید برجسته‌ای راداریم که دارند این جوان‌ها را تربیت می‌کنند فقط کافیست راه این‌ها به صنعت باز بشود بیایند تجربه کنند و دستاوردهایشان را در اختیار مردم ایران قرار بدهند من به شما این نوید را می‌دهم که بهترین هارا ما داریم و هر کاری که دنیا انجام داده ما می‌توانیم همان را با کیفیت بهتری انجام دهیم.