بیداد بیکاری؛ شغلی ندارند و دیگر دنبال شغل هم نیستند
اقتصاد۲۴– بررسی اطلاعات ارایه شده توسط مرکز آمار ایران، نشان می‌دهد که روی «کاغذ» میزان شاغلان کشور از تابستان پارسال تا امسال، بیش از ۳۰۰ هزار نفر افزایش یافته. اما همزمان دو اتفاق جالب توجه نیز رخ داده است؛ اول اینکه بیش از یک میلیون نفر از شاغلان حوزه تولید و صنعت به سمت بخش خدمات رفته‌اند و دیگری «جمعیت غیرفعال» و آن‌هایی است که در نیمه اول امسال از «جست‌وجوی شغل» ناامید شده‌اند.
به گزارش امتداد ، سه گروه در بازار کار حضور دارند: جمعیت شاغلان و بیکاران و جمعیت غیرفعال. جریان جابه‌جایی‌های بازار کار نیز همیشه بین این سه گروه یعنی شاغلان، بیکاران و جمعیت غیرفعال شکل می‌گیرد. جمعیت شاغل به تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع (یعنی هفته قبل از آمارگیری) طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده یا بنا به دلایلی به‌طور موقت کارشان را ترک کرده باشند، گفته می‌شود. جمعیت بیکار به کسانی گفته می‌شود که جویای کار هستند ولی موفق به یافتن شغل نشده‌اند، اما «جمعیت غیرفعال» چیست و وجود آن چرا مهم است؟ براساس تعاریف آماری جمعیت غیرفعال به گروهی از افراد جامعه گفته می‌شود که «شغل ندارند و در جست‌وجوی شغل هم نیستند.» این گروه یا درآمد‌های «غیرکاری» دارند یا به واسطه درآمد «اطرافیان و خانواده» تمایلی برای ورود به بازار کار ندارند.
بر اساس گزارشی که توسط ایمان محمودی‌کوهستانی، کارشناس آمار‌های نیروی انسانی دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران تهیه شده، جریان جابه‌جایی نیروی کار در پایان نیمه اول امسال به این صورت بوده که ۱۱،۵درصد از جمعیت شاغل تابستان سال گذشته، در تابستان امسال به جمعیت غیرفعال پیوسته‌اند. از این میزان، ۲.۹درصد بیکار شده‌اند.
از جمعیت بیکار تابستان پارسال
۳۷،۵ درصد شاغل شده‌اند و ۲۸،۵درصد از یافتن شغل ناامید شده و به جمعیت غیرفعال پیوسته‌اند. از جمعیت غیرفعال نیز ۶،۸درصد به شاغلین پیوسته اند و ۱،۸درصد آن‌ها شروع به جست‌وجو برای شغل کرده ولی موفق نشده‌اند، بنابراین تصویر کلی که می‌توان از این آمار‌ها گرفت، این است: جمعیت غیرفعال در پایان نیمه اول سال افزایش پیدا کرده است. هر گاه در جامعه‌ای جمعیت غیرفعال افزایش یابد یک سیگنال منفی برای اقتصاد و بازار کار است. پژوهشگر مرکز آمار می‌گوید: طی یک‌سال گذشته ناامید شدن مردم از برطرف شدن تحریم‌ها، سیاست‌های انقباضی که رکود را تعمیق کرد، تداوم تورم و سخت‌تر شدن شرایط برای اصلاحات زمینه‌ای را فراهم کرده است که افراد با وجود کاهش قدرت خرید در‌نتیجه تورم، یا شغل از دست بدهند یا از یافتن شغل ناامید شوند.
جمعیت غیرفعال در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل به میزان ۳،۰درصد افزایش داشته است. بدین معنی که نرخ مشارکت اقتصادی ۳ درصد کاهش داشته است. همچنین نسبت اشتغال ۲،۰درصد و نسبت بیکاری ۱،۰درصد کاهش را تجربه کرده‌اند. در واقع یکی از علل کاهش نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۱، افزایش جمعیت غیرفعال بوده است. بنابراین طی این مدت، ۲ درصد از شاغلین شغل از دست داده و یک درصد از بیکاران از جست‌وجو برای شغل دست کشیده‌اند.
افزایش جمعیت غیرفعال مردان
با تفکیک جنسیتی، داده‌ها نشان می‌دهند که در ۶ ماهه نخست ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل به مقدار ۷ درصد به جمعیت غیرفعال مردان افزوده شده است. در مقابل نسبت اشتغال و بیکاری به ترتیب با مقادیر ۶،۰ و ۲،۰درصد کاهش داشته‌اند، بنابراین جمعیت فعال مردان در سال ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده و کاهش نرخ بیکاری در مردان ناشی از کاهش جمعیت بیکار و افزایش جمعیت غیرفعال بوده است، اما برای زنان در این بازه زمانی شاهد افزایش ۱،۰درصدی نسبت اشتغال و کاهش ۱،۰درصدی جمعیت غیرفعال بوده‌ایم.
جمعیت غیرفعال در روستا‌ها بیشتر شد
با تفکیک به جمعیت شهری و غیرشهری نیز نسبت جمعیت غیرفعال شهری در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نسبت به مدت مشابه سال قبل به مقدار ۱،۰درصد افزایش داشته و در مقابل نسبت بیکاری ۱،۰درصد کاهش را تجربه کرده است و تغییری در نسبت اشتغال جمعیت شهری دیده نمی‌شود، اما برای جمعیت روستایی در همین بازه زمانی، نسبت جمعیت غیرفعال ۷،۰درصد افزوده شده است. همچنین نسبت اشتغال با کاهش ۸،۰درصدی مواجه شده است. نسبت جمعیت بیکار روستایی نیز ۱،۰درصد افزایش داشته است. در واقع برای جمعیت روستایی و باتوجه به مقادیر تغییرات این ۳ وضع فعالیت، حالت مطلوبی را نمی‌توان متصور شد.
کوچ به بخش خدمات
اما روی دیگر آمار‌های نیروی کار در پایان نیمه اول امسال، کوچ نیروی کار فعال در حوزه صنعت به بخش خدمات است. به طور کلی سهم هر بخش از تعداد شاغلین کل در طول زمان تغییر می‌کند و متناسب با شرایط اقتصادی نیروی کار از بخشی به بخش دیگر می‌روند، به عنوان مثال در زمان‌هایی که کشور دچار خشکسالی شده و بخش کشاورزی وارد رکود می‌شود، نیروی کار فعال در این بخش به سمت بخش‌های دیگر می‌روند و سهم دیگر بخش‌ها از بازار کار و اشتغال افزایش می‌یابد.
کل نیروی کار شاغل بخش صنعت در تابستان سال گذشته ۷ میلیون و ۹۰۷ هزار نفر برآورد شده، این تعداد در تابستان سال جاری به ۸ میلیون و ۲۹ هزار نفر رسیده است. علاوه بر تغییر تعداد افراد شاغل در این بخش در بازه زمانی مذکور، تعدادی از بخش‌های دیگر به بخش صنعت آمده و تعدادی نیز از این بخش به بخش‌های کشاورزی و خدمات رفته است. براساس برآورد‌های صورت گرفته ۱۳.۲ درصد از کسانی که در تابستان سال گذشته در بخش صنعت شاغل بوده در تابستان ۱۴۰۱ در بخش خدمات مشغول به کار هستند. این بیشترین انتقال بین بخش نیروی کار از تابستان ۱۴۰۰ به تابستان امسال محسوب می‌شود. محاسبات نشان می‌دهد جمعیت این گروه نزدیک به یک میلیون و ۵۰ هزار است. ۸۲.۶ درصد کسانی که در تابستان گذشته در بخش صنعت شاغل بوده، در تابستان امسال نیز در همین بخش حضور دارند، تعداد این افراد ۶ میلیون و ۵۳۱ هزار نفر برآورد شده است. همچنین ۴.۲ از کسانی کسانی که در تابستان سال گذشته در بخش صنعت مشغول بوده در سال جاری به بخش کشاورزی رفته‌اند، تعداد این گروه نیز ۳۳۲ هزار نفر بوده است.