زنان مسلمان کارآفرین و اقتصادی که شکوفا می‌شود

کارواشتغال به گزارش ایکنا به نقل از نیویورک تایمز، سمیرا نجم (Samira Negm)، بانوی مهندس مقیم قاهره اوایل کار خود، برنامه‌ای برای پارک خودکار خودرو نوشته بود. با این همه رانندگی وی تا محل کار به اندازه خود برنامه طول کشید. میلیون‌ها نفر در شهر بیش از ۲۰ میلیون نفری او هر روز از خانه به محل کار نقل مکان می‌کنند. رفت و آمد روزانه او به محل کار ممکن است گاهی به سه ساعت یا بیشتر برسد.

او به این فکر افتاد که آیا نمی‌تواند با مهارت‌ها و وقتش، کارهای مفیدتری انجام دهد. شاید بتواند همکارانی را که به دنبال راه‌های کارآمد برای سفر به محل کار در ترافیک آشفته قاهره هستند، متصل کند.

شاید او حتی بتواند یک اپلیکیشن خودرو طراحی کند تا به کارگران، به‌ویژه زنان، راه‌های امن‌تر و ارزان‌تری برای سفر ارائه دهد و در عین حال به کاهش تراکم ترافیک کمک کند. خانم نجم کارش را رها کرد و Raye۷ که یک اپلیکیشن اشتراک خودرو است متولد شد.

خانم نجم چهره جدید کارآفرینی حوزه فناوری در جهان اسلام بوده و او تنها نیست.

جایگاه بالای زنان شاغل در جهان اسلام

تعداد زنان شاغل در سراسر جهان اسلام در حال افزایش است. در ۳۰ کشور بزرگ مسلمان، ۱۰۰ میلیون زن در سال ۲۰۰۲ کار می‌کردند. امروزه این تعداد به ۱۵۵ میلیون نفر می‌رسد.

ضرورت اقتصادی، آموزش بیشتر، فناوری‌های جدید و تغییر هنجارهای اجتماعی هسته اصلی این تغییرات بوده‌اند و در میان این تازه‌واردان به بازار کار، زنانی مانند خانم نجم – نسل جدیدی از کارآفرینان تحصیل کرده، زن، پویا، آشنا با فن‌آوری، جهانی اما متعهد به وطن – بیشترین نوید را برای ایجاد رفاه و تأثیرات بزرگ بر کشورهای خود دارند.

در اکثر کشورهای جهان، زنان نسبت به مردان ماهر در کدنویسی و علوم، نسبت کمتری را تشکیل می‌دهند.

در واقع تنها پنج کشور وجود دارد که در میان دانش‌آموزانی که در رشته‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) ثبت نام کرده‌اند، تعداد زنان از مردان بیشتر است در این میان دو کشور برونئی و کویت، اقتصادهایی با اکثریت مسلمان دارند. در ۱۸ کشور، زنان ۴۰ درصد یا بیشتر از دانشجویان علم و فناوری را تشکیل می‌دهند. بیش از نیمی از این کشورها دارای اکثریت مسلمان هستند. (در ایالات متحده، زنان فقط ۳۰ درصد از دانشجویان علم و فناوری را تشکیل می‌دهند).

وقتی صحبت از کارآفرینی به میان می‌آید، اندونزی و مالزی جزء ۱۳ اقتصاد جهان هستند که درصد بیشتری از فعالیت‌های کارآفرینی در مراحل اولیه در میان زنان نسبت به مردان وجود دارد.

سایر کشورهای مسلمان نیز درصد بالایی را نشان می‌دهند: در قزاقستان، فعالیت کارآفرینی زنان ۸۰ درصد مردان است، در حالی که در امارات متحده عربی ۶۳ درصد است. در هر چهار کشور، نسبت کارآفرینان زن به مرد بیشتر از ایالات متحده بوده که ۶۰ درصد است.

این تلاقی آموزش علم و فناوری و افزایش کارآفرینی، شرایطی را برای زنان در بازارهای نوظهور با اکثریت مسلمان ایجاد کرده است تا موج تغییرات تکنولوژیک را که جهان را فرا گرفته است، ببینند. اما آنها این کار را به‌گونه‌ای انجام داده که بسیار متفاوت از غرب به نظر می‌رسد و البته بسیار متفاوت از نسل‌های زنان قبل از آنها. آنها از فناوری برای غلبه بر فرهنگ و سپس تغییر فرهنگ از درون استفاده می‌کنند.

نمونه‌هایی از موفقیت زنان کارآفرین حوزه فناوری

DoctHers، یک شرکت پزشکی از راه دور پاکستانی با هدف حل یک مسئله منحصر به فرد فرهنگی و اقتصادی، نمونه‌ای از این موارد است. زنان در پاکستان با تعداد بیشتر و با نمرات بهتر از مردان از دانشکده‌های پزشکی این کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند.

اما در حالی که داشتن مدرک پزشکی به زنان در مورد ازدواج پاکستان اعتبار می‌بخشد، استفاده از آن مدرک به عنوان یک پزشک شاغل معمولاً چنین نیست. بنابراین بسیاری از پزشکان زن واجد شرایط پس از ازدواج به طبابت نمی‌پردازند. شاید به همین دلیل، کمبود شدید پزشک در کشور، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد.

اینجاست که DoctHers وارد می‌شود. این استارت‌آپ توسط سارا خرم بنیان‌گذاری شد و از مشکلی که خودش با آن روبه‌رو بود الگوبرداری کرد. این یک پلتفرم است که آموزش‌های اولیه و مهارت‌ها را برای زنان خانه‌دار دارای مدرک پزشکی و سپس اتصال آنلاین به دورکاری پاره وقت و از طریق یک پلت‌فرم ویدئویی فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، بیمارانی (عمدتاً زن) هستند که در نقاط دورافتاده کشور زندگی می‌کنند و به همین دلیل مراقبت‌های پزشکی اندکی دریافت یا اصلاً دریافت نمی‌کنند. چنین بازارهای دیجیتالی در سراسر جهان اسلام به وجود آمده‌اند و راه حل‌های تکنولوژیک برای محدودیت‌های فرهنگی ارائه می‌دهند و اشکال جدیدی از معیشت و خدمات را به زنان ارائه می‌دهند.

اغلب کارآفرینان زن جوان به بازاری می‌روند که در آن مزیت نسبی دارند: سایر زنان جوان نسل هزاره مانند آنها که درآمد قابل تصرف جدیدی دارند.

امیره عزوز(Amira Azzouz)، مؤسس Fustany.com در قاهره است. این سایت یک پورتال مد و سبک زندگی برای زنان عرب بوده که همه چیز از سلامت، زیبایی، تغذیه و مد گرفته تا مشاغل، روابط و کودکان را پوشش می‌دهد.

الیسا فریحه(Elissa Freiha) در دبی، یکی از بنیانگذاران Womena است، پلتفرمی برای ارتباط سرمایه‌گذاران زن با کارآفرینان. دیاجنگ لستاری(Diajeng Lestari) در جاکارتا، بنیانگذار Hijup.com، پیشگام در تجارت الکترونیک مد پوشیده اسلامی است که محصولات ۲۰۰ طراح مد را گرد هم آورده و هر ماه ۱,۵ میلیون بازدیدکننده دارد.

برای مادربزرگ‌ها و مادران زنان شاغل امروزی، کار بیرون از خانه اغلب غیرممکن بود. اما ۵۰ میلیون زن مسلمانی که در ۱۵ سال گذشته ـ آنلاین و آفلاین ـ به نیروی کار پیوسته‌اند، بزرگترین مهاجرت از خانه به محل کار را که تاکنون در کشورهایشان دیده شده، رهبری کرده‌اند.

زنان کارآفرین و منفعت برای همه

فرصت اقتصادی که با ترکیب آموزش، جسارت و فناوری به دست می‌آید بسیار زیاد است. مجموع درآمد زنان شاغل در سراسر جهان اسلام در حال حاضر یک تریلیون دلار است. از آنجایی که زنان بیشتر سرمایه‌گذاری‌های کارآفرینی ایجاد می‌کنند، شغل و درآمد برای بخش‌های بزرگ‌تری از جمعیت ایجاد کرده و دولت‌ها می‌توانند این مسیر جدید رشد را برای اقتصادشان تسهیل کنند.

نتیجه اجتماعی این حضور، در قالب توانمندسازی زنان، شکستن کلیشه‌ها و ایجاد جوامع قوی‌تر، ممکن است حتی بیشتر باشد. از آنجایی که پلتفرم‌ها و ابزارهای دیجیتال فعالیت اقتصادی را به راحتی قابل مشاهده و اندازه‌گیری می‌کنند؛ سیاست‌گذاران فرصتی برای وضع مقررات هوشمندانه‌تری در حوزه اقتصاد و کارآفرینی دارند. در حالی که بیشتر بازارهای نوظهور در جهان اسلام ضریب نفوذ اینترنت و موبایل بالایی دارند، زنان همچنان نسبت به مردان به امکانات دیجیتال دسترسی کمتری دارند. از سوی دیگر زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی در بسیاری از بازارهای نوظهور مسلمان نیاز به بهبود کلی دارند، باید نگرانی‌های زنان در مورد ایمنی و آزار و اذیت را نیز در نظر گرفت تا واقعاً گزینه‌های تردد برای آنها وجود داشته باشد.

دولت‌ها در سرتاسر اقتصادهای جهان اسلام باید سیاست‌ها را در حوزه‌های مختلفی از جمله دیجیتالی‌سازی، کار، مرخصی والدین، مراقبت از کودکان، مالیات، ایمنی، دسترسی به منابع مالی و حمل‌ونقل مورد بازنگری قرار دهند و برای توسعه مناطق جدید به دور از نگاه جنسیتی، پتانسیل نیروی کار زن خود، از جمله کارآفرینان را به طور کامل آزاد کنند.

جهانی شدن و فناوری در سال‌های اخیر در مقاطعی تأثیر شدیدی بر بخش‌هایی از طبقه کارگر در ایالات متحده و سایر نقاط جهان توسعه یافته داشته است. در آن سوی جهان، همین نیروها میلیون‌ها زن را قدرتمند کرده‌اند که پیامدهای مثبت گسترده‌ای برای خانواده‌ها، جوامع و کشورهای آنها داشته است.

اگر تصویر یک کارآفرین معمولی در حرفه سیلیکون ولی یک مرد جوان با لباس هودی است، در بسیاری از مناطق شهری جهان اسلام، به راحتی می‌تواند یک زن جوان با حجاب باشد. اشتیاق، انرژی و تمایل به حل مشکلات محلی یکسان است. دولت‌های آنها اکنون باید این کارفرمایان، مصرف‌کنندگان و مالیات‌دهندگان جدید را به خاطر نیروی واقعی اقتصادی که هستند بشناسند و از آنها حمایت کنند.

ترجمه: محمدحسن گودرزی